Գիրքը ներկայացնում է կնոջ դերի մասին թումանյանական ընկալումները պոետի գրական և գեղարվեստական ժառանգության մեջ։ Առաջին անգամ արծարծվում է Թումանյանի և կյանքի տարբեր խաչմերուկներում նրան հանդիպած, նրանով հիացած, նրա ընկերակցությանն ու բարեկամությանը, սիրուն ու ջերմությանը, հաճախ եղբայրական ու հայրական հոգածությանն արժանացած՝ նրան շրջապատող հայ և այլազգի կանանց առնչակցությունը։ Առանձնացվում են հատկապես բանաստեղծին ոգեշնչած մուսայաստեղծ կանանց, մասնավորապես՝ Վարյա Խանդամիրյանի և իշխանուհի Մարիամ Թումանյանի հետ մտերմության քնարական պատմությունները։ Աշխատությունն օգտակար է հոգեբանների, գրականության պատմաբանների և ընթերցողների լայն շրջանի համար։
Գիրքը ընդգրկում է Ամենայն հայոց բանաստեղծի այն հոդվածները, նամակները, ելույթները, որոնք նվիրված են մշակույթի, գրականության, պատմության, լեզվի հիմնախնդիրներին: Գիրքն առաջին անգամ հրատարակվել է 80 տարի առաջ (1939թ.), որը կազմել, ծանոթագրել և խմբագրել է բանաստեղծի դուստրը՝ Նվարդ Թումանյանը: Ներկայացվող հրատարակությունը լրացված է հոդվածներով, այլ նյութերով, որոնք տեղ չեն գտել նախորդ հրատարակությունում: Այս լրացումը «Հավելվածի» տեսքով իրագործել է բանաստեղծի թոռնուհի, բանասիրական գիտությունների դոկտոր Իրմա Սաֆրազբեկյանը: Գիրքը նախատեսված է ընթերցողական լայն շրջանակների համար:
Գիրքն առաջին անգամ հրատարակվել է Հովհաննես Թումանյանի ծննդյան 100-ամյակի առթիվ (ՀԽՍԽ ԳԱ հրատարակչություն, 1969): «Թումանյանը ժամանակիցների հուշերում» հուշագրության գաղափարը ծնվել է 1935-ին՝ բանաստեղծի «Երկերի լիակատար ժողովածուի» նախապատրաստական աշխատանքներն սկսելիս: Սակայն 30-ական թթ. Ժողովածուի տպագրությունն ընդհատվել է: 1966-ին Թումանյանի ծննդյան 100-ամյակի միջոցառումների ծրագրում ներառել են նաև այս աշխատության հրատարակությունը, Նվարդ Թումանյանի հավաքած հուշերին ավելացվել են հետագա տարիներին գրված և մասամբ մամուլում հրապարակվածները:
Գիրքը նվիրված է Հովհաննես Թումանյանի կյանքին և ստեղծագործությանը և ունի հետևյալ բաժինները. «Թումանյանի ընտանեկան աշխարհը», «Հայրենագիտական համանվագներ», «Զվարճախոս ու զարմանահրաշ մեր Թումանյանը», «Թումանյանի հետ»՝ նպատակ ունենալով բացահայտել ոչ միայն մեծ բանաստեղծին, այլև մարդ-անհատականությանը: Այս ամենից ելնելով՝ գրքում տեղ է տրվել ինքնատիպ և հետաքրքիր փաստերի, իրողությունների և դիպվածների: Գիրքը նախատեսված է ընթերցողական լայն շրջանակների համար: Տասնամյակներ շարունակ թումանյանական աշխարհում հեղինակի պրպտումներն արտացոլվել էին նրա երեք աշխատությունների մեջ: «Թումանյանական հանրագիտակը» հեղինակի երկերից չորրորդն է, որն ասես նրա թումանյանական բոլոր ուսումնասիրությունների ընտրանին է: Ցավոք, այն հեղինակի կարապի երգը եղավ ազգային մեծագույն հանճարի՝ Հովհաննես Թումանյանի 150-ամյակին:
Գիրքը բաղկացած է երկու մասից: Առաջին մասում հայկական կինոյի կադրերից դուրս մնացած պատմություններն են, որոնք երբեմն շատ ավելի հետաքրքիր են, քան նկարահանված կադրերը: Երկրորդ մասում թանգարաններում հանգրվանած այն բացառիկ ցուցանմուշներն են, որոնց հետևում բացառիկ ու շատ հաճախ բոլորին անհայտ պատմություններ են թաքնված: Գրքում տեղ են գտել բացառիկ լուսանկարներ:
Անվանի բանաստեղծ-մանկագիր Սուրեն Մուրադյանը երկար տարիներ համագործակցել է տարբեր սերնդի կոմպոզիտորների հետ: Նրա տեքստերով ստեղծված ավելի քան 250 մանկական, էստրադային երգերը կատարում են մանկական երգչախմբերը և անհատ երգիչներ, հնչում են ռադիոյով և հեռուստատեսությամբ: Ժողովածուն ամփոփում է Մուրադյանի տեսքստերով գրված երգերի ընտրանին, որոնք հասցեագրված են մանկապարտեզի և դպրոցական տարիքի երեխաներին: Երգերը հիմնականում տպագրվել են նախորդ տարիներին հրատարակված երգարաններում: «Մանկական երգարանը» լավ նվեր է երգասեր ու երաժշտասեր երեխաներին:
Սրանք փոքրիկների համար հորինված բանաստեղծական պստլիկ պատմություններ ու հորինվածքներ են: Ժամանակին լույս են տեսել բանաստեղծի տարբեր գրքույկներում և բարեբախտ պատահականությամբ հանդիպել իր հղացումների համար երգացուներ որոնող հարգարժան Երգահանին: Նա պստլիկ ու մերկ այս բանաստեղծություններին երաժշտական տարբեր հանդերձներ է հագցրել: Եվ այսօր, մանուկներին, ծնողներին, երգի ու երաժշտության ուսուցիչներին առաջարկում ենք Բանաստեղծի և Երգահանի համատեղ աշխատանքի արդյունքը:
Բանաստեղծ-մանկագիր Յուրի Սահակյանի ստեղծագործությունների հիման վրա ստեղծվել է «Խմբերգեր» գիրքը: Յուրի Սահակյանի անունը վաղուց է ծանոթ հայ ընթերցողին և ժամանակակից երգի երկրպագու թե՛ մեծերին, թե՛ մանուկներին: Նրա խոսքերով բազմաթիվ երգեր են ստեղծել մեր լավագույն երգահաններից շատերը: Այս խմբերգերը որպես դասագիրք օգտակար կլինեն երաժշտական քոլեջների երգչախմբային դիրիժորության մասնագիտական դասարաններում սովորողների համար, ինչպես նաև երաժշտական և հանրակրթական դպրոցների երգչախմբերի համար: Վստահ ենք, որ խմբերգերը լայն արձագանք կգտնեն սփյուռքի հայկական համայնքների բազմաթիվ երգչախմբերի, ինչպես նաև խմբերգային արվեստի գիտակ օտարների շրջանում:
«Մայրենիի տոն» ձեռնարկը հասցեագրված է կրտսեր դպրոցի ուսուցիչներին: Այն կարող է օգտագործվել 1-4-րդ դասարաններում մայրենիին նվիրված ցերեկույթների կազմակերպման ընթացքում՝ «Այբբենարանի տոն», «Հայաստանը իմ հայրենիքն է», «Հրաշալիքների մեր աշխարհը», «Ինչ ենք սովորել, ինչպես ենք սովորել» խորագրերով: Ուսուցիչները կարող են սցենարը փոփոխել՝ համապատասխանեցնելով յուրաքանչյուր դասարանի երեխաների տարիքային առանձնահատկություններին: Հայ մանկան համար նշանակալի այս տոնը ներառում է նրա համար կարևոր արժեքներ՝ մայրենի լեզու, այբուբեն, գիրք, հայրենիք, դպրոց, մայր… Միջոցառման սցենարը ընդգրկում է երգեր, որոնք համապատասխանում են բովանդակությանը: Կարծում ենք՝ այն հավանության կարժանանա և՛ ուսուցիչների, և՛ երեխաների, և՛ ծնողների կողմից:
Ձեռնարկը ներկայացման ամբողջական սցենար է՝ երաժշտական ձևավորմամբ, որն իր մեջ ներառում է կերպարների դիմակները, երգերի նոտաները, երգերով և նվագակցություններով ձայնասկավառակ, կրծքանշաններ: Նախատեսված է ավագ նախադպրոցական և կրտսեր դպրոցական տարիքի երեխաների, նրանց հետ աշխատող մանկավարժների և ծնողների համար: «Երաժշտական ներկայացում 5»-ը ներառում է թե՛ ձմեռը՝ իր գեղեցկությամբ, և թե՛ Նոր տարին՝ իր ուրախությամբ և շքեղությամբ: Հանդեսը երեխաներին կգրավի սյուժեի զարգացմամբ, հետաքրքրիր կերպարներով, երաժշտականությամբ և աշխուժությամբ: Հաշվի առնելով երեխաների տարիքը և հետաքրքրությունները՝ մանկավարժը կարող է կրճատել կամ ավելացնել նյութը, ընտրել դեկորացիաներ, հագուստներ, դիմակներ և զարդարել դահլիճը: Երաշխավորվել է ՀՀ ԿԳՆ Կրթության ազգային ինստիտուտը:
Ձեռնարկը ներկայացման ամբողջական սցենար է՝ երաժշտական ձևավորմամբ, որն իր մեջ ներառում է կերպարների դիմակները, երգերի նոտաները, երգերով և նվագակցություններով ձայնասկավառակ, կրծքանշաններ: Նախատեսված է ավագ նախադպրոցական և կրտսեր դպրոցական տարիքի երեխաների, նրանց հետ աշխատող մանկավարժների և ծնողների համար: «Երաժշտական ներկայացում 4»-ը կօգնի երեխաներին բարձրաձայնել սեփական խնդիրների մասին, ինքնարտահայտվել, իսկ մեծահասակներին և ծնողներին՝ վերանայել վերաբերմունքը երեխաների հանդեպ, ջերմ ու կայուն փոխհարաբերություններ ստեղծել նրանց հետ: Հաշվի առնելով երեխաների տարիքը և հետաքրքրությունները՝ մանկավարժը կարող է կրճատել կամ ավելացնել նյութը, ընտրել դեկորացիաներ, հագուստներ, դիմակներ և զարդարել դահլիճը: Երաշխավորվել է ՀՀ ԿԳՆ Կրթության ազգային ինստիտուտը:
Ձեռնարկը ներկայացման ամբողջական սցենար է՝ երաժշտական ձևավորմամբ, որն իր մեջ ներառում է կերպարների դիմակները, երգերի նոտաները, երգերով և նվագակցություններով ձայնասկավառակ, կրծքանշաններ: Նախատեսված է ավագ նախադպրոցական և կրտսեր դպրոցական տարիքի երեխաների, նրանց հետ աշխատող մանկավարժների և ծնողների համար: «Երաժշտական ներկայացում 3»-ը կծանոթացնի երեխաներին շրջապատող աշխարհին, տարրական գիտելիքներ կտա մարդու և շրջակա միջավայրի փոխազդեցության մասին, կծանոթացնի բույսերի նշանակությանը բնության մեջ ու մարդու կյանքում, կսովորեցնի խնամել ու սիրել բույսերը: Հաշվի առնելով երեխաների տարիքը և հետաքրքրությունները՝ մանկավարժը կարող է կրճատել կամ ավելացնել նյութը, ընտրել դեկորացիաներ, հագուստներ, դիմակներ և զարդարել դահլիճը:
Ձեռնարկը ներկայացման ամբողջական սցենար է՝ երաժշտական ձևավորմամբ, որն իր մեջ ներառում է կերպարների դիմակները, երգերի նոտաները, երգերով և նվագակցություններով ձայնասկավառակ, կրծքանշաններ: Նախատեսված է ավագ նախադպրոցական և կրտսեր դպրոցական տարիքի երեխաների, նրանց հետ աշխատող մանկավարժների և ծնողների համար: «Երաժշտական ներկայացում 2»-ը կծանոթացնի երեխաներին զգացմունքների աշխարհի հետ, կօգնի գիտելիքներ փոխանցել դրանց մասին: Հաշվի առնելով երեխաների տարիքը և հետաքրքրությունները՝ մանկավարժը կարող է կրճատել կամ ավելացնել նյութը, ընտրել դեկորացիաներ, հագուստներ, դիմակներ և զարդարել դահլիճը:
Ձեռնարկը ներկայացման ամբողջական սցենար է` երաժշտական ձևավորմամբ, որն իր մեջ ներառում է կերպարների դիմակները, երգերի նոտաները, երգերով և նվագակցություններով ձայնասկավառակ, կրծքանշաններ: Նախատեսված է ավագ նախադպրոցական և կրտսեր դպրոցական տարիքի երեխաների, նրանց հետ աշխատող մանկավարժների և ծնողների համար: «Երաժշտական ներկայացում 1»-ը ունի բնապահպանական ուղղվածություն: Ձեռնարկը կօգնի մանկավարժներին կենդանիների մասին որոշակի գիտելիքներ հաղորդել երեխաներին, ճանաչել շրջակա աշխարհը, ձևավորել ճիշտ վարքագիծ, ներդաշնակ ապրել բնության հետ: Հաշվի առնելով երեխաների տարիքը և հետաքրքրությունները՝ մանկավարժը կարող է կրճատել կամ ավելացնել նյութը, ընտրել դեկորացիաներ, հագուստներ, դիմակներ և զարդարել դահլիճը:
Մանկությունը երգ է, բնության պես պարզ ու շիտակ: Մանկությունը բնության պես կարիք ունի խնամքի ու հոգատարության: Մանուկներն իրենց անաղարտ սրտով կարողանում են զգալ և գնահատել բարի ու սիրող հոգու ջերմությունը: Իմ երգը այդ սիրո ու ջերմության արտահայտությունն է: Երգերում անձրևի կաթոցն է, աշնանային պարող տերևների վալսը, գարնան ծաղկունքը, մանկական սրտի թրթիռն ու ծաղիկների պարը: Իսկ խստաշունչ ձմեռը դառնում է հեքիաթ ու նվիրվում մանուկներին: Երգերի այս ժողովածուն նվիրում եմ իմ սիրելի մանուկներին: Թող նրանք ապրեն անհոգ ու երջանիկ: Թող արևը նրանց համար միշտ շողա պայծառ, ապրեն ուրախության և տոնական գունեղ հրավառությունների ներքո, վայելեն իրենց մայրիկների անսահման սերն ու հոգատարությունը, սիրեն հայրենիքը,...
Ժողովածուն նախատեսված է նախադպրոցական և տարրական դասարանների երեխաների համար: Երգարանում ընդգրկված երգերը՝ որպես օժանդակ նյութ, կհետաքրքրեն մասնագետներին՝ մանկապարտեզների և դպրոցների երաժշտության ուսուցիչներին: Երգերը նվիրված են բնությանը, կենդանիներին, հայրենիքին, երեխայի առօրյային և երազանքներին, խաղերին: Ամեն մի երգ որոշակի միտք, հույզ, գաղափար է ամփոփում իր մեջ՝ սիրել ծնողներին, ընկերներին, իր գյուղն ու քաղաքը, սիրել գեղեցիկը՝ արևը, երկինքը, ծառ ու ծաղիկ, կենդանիներին, աշխատանքը և այլն: Դրանք ուսանելի են, կնպաստեն ունկնդրի և կատարողի գեղագիտական ճաշակի և կատարողական ունակությունների զարգացմանը:
Տունը, ուր երգարաններ չկան, նման է հոգուց զուրկ մարմնի … Երգարանն ընդգրկում է ժողովրդի կողմից սիրված 365 երգ՝ խոսքերի և մեղեդիների ճշգրիտ շարադրանքով ու դրանք ուղղորդող նվագակցությամբ: Այն բծախնդիր ու սիրով կատարված աշխատանքի արդյունք է և ներառում է հայ երգի գրեթե բոլոր ժամանակաշրջաններն ու տարատեսակները՝ խմբված ըստ բնույթի, ժանրի, թեմատիկ նյութի, հեղինակի և այլն: Համոզված ենք, որ «Ազգային երգարան» ժողովածուն հայոց լավագույն երգերն ամփոփող «անխորտակ նավ է», որը, թափառելով ժամանակի ալիքների վրայով, իր «թանկարժեք բեռը» հոգատարությամբ փոխանցելու է սերնդից սերունդ: Սիրելի՛ երգասեր, վստահ ենք, որ երգարանը կբացես ակնկալելով և կփակես հարստացած… Սամվել Հարոյան
«Մանկության մոլորակ – 2» մանկական երգերի երկրորդ ժողովածուն նույնպես ընդգրկում է բարձր դաստիարակչական նշանակություն ունեցող երգեր: Ժողովածուն կազմելիս հաշվի է առնվել երեխաների տարիքային առանձնահատկությունները և նրանց ձայնական ապարատի հնարավորությունները: Այս ժողովածուն նույնպես ուսումնաօժանդակ ձեռնարկ է՝ նախադպրոցական տարիքի երեխաների և տարրական դասարանների աշակերտների համար և կրկին կից ներկայացվում է գրքում զետեղված երգերի ձայնասկավառակը:
Երգարանը ուսումնաօժանդակ ձեռնարկ է նախադպրոցական տարիքի երեխաների և տարրական դասարանների աշակերտների համար: Երգերը գրելիս հեղինակը հաշվի է առել երեխաների տարիքային առանձնահատկություններն ու հետաքրքրասիրությունները` բնություն, կենդանիներ, ընկերություն, երազանքներ, մայրիկ, տատիկ-պապիկ, հայրենիք: Երգարանին կից ձայնասկավառակի երգերը կատարողները «Օկտավա» վոկալ-էստրադային անսամբլի (գեղարվեստական ղեկավար` Սոնա Վարդանյան) սաներն են:
«Իմ երգը» ժողովածուն նախատեսված է նախադպրոցական հաստատությունների և կրտսեր դպրոցի երեխաների համար: Այն որպես ուսումնաօժանդակ ձեռնարկ կարող է օգտակար լինել երաժշտության ուսուցիչների, դաստիարակների, ինչպես նաև ծնողների և մանկական երգով հետաքրքրված անձանց համար:
Այս գրքում մեծ շանսոնիեն խոսում է ամենապոպուլյար հարցերի մասին։ Ինչու է ժամանակակից արվեստն այդքան կանխատեսելի, հեռուստատեսությունը՝ մակերեսային, շոու բիզնեսը՝ գռեհիկ։ Ինչպես վերաբերվել ձեզ առնչվող հրապարակումներին, որոնք հայտնվում են դեղին մամուլում և ֆեյք լուրերի հոսքում։ Եվ երբ ու որ տարիքում վերջ տալ վատ սովորություններին։ Արվեստ, ամերիկյան մշակույթի պատճենում և քաղաքականություն։ Ազնավուրը պատմում է, թե ինչպես է քվեարկել ընտրություններում, արձագանքել իր մահվան մասին կեղծ լուրերին, ծանոթացել իր կեղծ ազգականների հետ, առաջին անգամ նստել նախագահական օդանավ ու աշխատել դեսպանի պաշտոնում։ Եվ վերջապես հենց այս գրքում առաջին ու վերջին անգամ պատասխանում է հարցին. «Դուք Ձեզ ավելի շատ ֆրանսիացի՞ եք զգում, թե՞ հայ»։
Գիրքը հայազգի հանճարեղ մի երաժշտի՝ Կոնստանտին Կոնստանտինի Սարաջևի մասին է, ում համար ընդունելի միակ երաժշտական գործիքը զանգն էր: Օժտված լինելով եզակի լսողությամբ և տաղանդով՝ օկտավում լսում էր 1701 ձայն: Նա գործել և ստեղծագործել է 20-րդ դարի սկզբներին Ռուսաստանում: Գիրքը հնարավորություն կտա ճանաչելու մի տաղանդի, ով անջնջելի հետք է թողել զանգերգության պատմության մեջ: