Այս գիրքը Ֆաուլզի համար ծառայում է որպես այցեքարտ: Հեռավոր հունական կղզում ինչ-որ «մոգ» անխնա հոգեբանական փորձարկումներ է անում մարդկանց վրա: Գրքում իրականությունը միախառնվում է միստիկայի և դետեկտիվի հետ: Գիրքը հանարվում է անմահ դասական, որն իր մեջ ներառում է ինտելեկտուալություն և հետաքրիր սյուժե:
Վեպում պատկերված է արևմտյան քաղաքակրթությունը մ․թ․ 1984 թվականին, երբ անհատը կործանվում է ամբողջատիրական համակարգի դեմ ընդվզել փորձելիս։ «1984»-ը զգուշացում է Նացիստական Գերմանիայի, Ստալինի ղեկավարության տակ գտնվող Խորհրդային Միության և նման բռնատիրական ռեժիմների դեմ։ Օրուելի հանրահայտ գիրքը նախկին ԽՍՀՄ տարածքում առաջին անգամ լույս տեսավ միայն 1988 թվականին։ Այս հանգամանքը միանգամայն բնական է, քանզի վեպի քննադատական շեշտադրումներն ու ընդհանրացումները ամբողջատիրական գաղափարախոսության ու համակարգի դեմ, չէին կարող աննկատ մնալ մի երկրում, որն ամբողջապես թաղված էր այդ ճահճի մեջ։ Մյուս կողմից վեպը շարունականում էր «Անասնաֆերմա» վիպակի մոտիվները, որտեղ ակնարկները 1917 թվականի հոկտեմբերյան հեղաշրջման և դրա հետա զարգացումների և, ընդհանրապես, աշխարհաքաղաքական տիրապետող միտումների, քաղաքական դեմքերի...
1944 թվականին գերմանական զորքերը նահանջում են Ռուսաստանից: Էռնեստ Գրեբերին և նրա զորքին հանձնարարում են գնդակահարել բանտարկյալ գրոհայիններին՝ ծերուկին, կնոջը և երկու տղամարդկանց։ Նախապատրաստումների ժամանակ ցուցադրվում է ՆՍԳԲԿ անդամ Շտեյնբրեները, ով ցանկանում էր բռնաբարել կնոջը։ Մահից առաջ կինը փչացնում է գնդկահարող խմբի տրամադրությունը, հայհոյում և սպառնում, որ իր երեխաները կսպանեն նրանց երեխաներին։ Գրեբերը ստանում է երեք շաբաթյա հանգիստ։ Նա ուղարկվում է իր ծնողների մոտ՝ Վերդեն(Գերմանիա)։ Միայն հասնելով տուն իմանում է, որ քաղաքը պարբերաբար ենթարկվում է ռմբակոծությունների։ Այն փողոցը, որտեղ ապրում էին նրա ծնողները, դարձել էր ավերակ, և քչերն էին ողջ մնացել։ Ռմբակոծությանը զոհ են գնացել շուրջ հազար մարդ։ Զբաղվելով ծնողներին փնտրմամբ՝...
«Ծառաբնակ բարոնը» 1957 թվականին հրատարակված Իտալո Կալվինոյի վեպն է, որը նրա «Մեր նախնիները» եռագրության երկրորդ գիրքն է: Եռագրության մյուս վեպերն են՝ «Երկատված վիկոնտը», «Գոյություն չունեցող ասպետը»: Վեպի գործողությունները ծավալվում են ծառաշատ Օմբրոզայում: Գլխավոր հերոսը` Կոզիմո Ռոնդոն, վճռում է այլևս չենթարկվել ավանդապաշտ ու խիստ ընտանիքին, լքում է նրանց ու ողջ կյանքն անցկացնում ծառերի վրա: «Ծառաբնակ բարոնը» այլաբանական վեպ է: Վեպում պատմողը գլխավոր հերոսի եղբայրն է: Վեպը 2017 թվականին հայերեն հրատարակել է «Անտարես» հրատարակչությունը «Օտար գիր» մատենաշարով: Իտալերենից թարգմանեց Հասմիկ Եղիազարյանը, խմբագիր՝ Զավեն Բոյաջյան:
Մարսյան քրոնիկոնը 1950 թվականին հրատարակված գիտաֆանտաստիկ վեպ-պատվածաշար է: Հեղինակն այն նվիրել է կնոջը՝ Մարգարետին: Վեպում ներկայացվում է, թե ինչպես են հետզհետե ոչնչացող և քայքայվող Երկիր մոլորակից մարդիկ մեկնում Մարս և գաղութացնում այն, և թե ինչպես է զարգանում բնիկ մարսեցիների և նոր գաղութատեր երկրացիների միջև հակամարտությունը: Գիրքը միջանկյալ տեղ է զբաղեցնում պատվածաշար և էպիզոդիկ վեպ ժանրերի միջև: Այստեղ զետեղված են նաև Բրեդբըրիի՝ դեռևս 1940-ականների վերջին գիտաֆանտաստիկ ամսագրերում հրատարակված պատմվածքները: Վերջիններս հեղինակի՝ նույն թեմային առնչվող նոր պատմվածքների հետ ի մի են բերվել՝ որպես մեկ ամբողջական գիրք հրատարակվելու համար: Կոմպոզիցիա Գրքի կոմպոզիցիայի վրա մեծ ազդեցություն են ունեցել Շերվուդ Անդերսոնի «Վայնսբուրգ, Օհայո» և Ջոն...
«Սպիտակ ժանիք» վիպակն առաջին անգամ տպագրվել է «Աութինգ մեգեզին» հանդեսում՝ 1904 թվականի հունվար-նոյեմբեր ամիսներին, ապա հրատարակվել է Նյու Յորքում: Իրադարձությունները տեղի են ունենում Ալյասկայում, ոսկու տենդի ժամանակներում: Վիպակի հերոսը ընտելացված գայլն է, որին անվանում են Սպիտակ Ժանիք՝ սպիտակափայլ ժանիքներ ունենալու համար: Պատմության հիմնական մասը կազմված է գայլի խոհերի, պատկերացումների եւ ընկալումների տեսանկյունով: Մյուս կողմից՝ ներկայացվում են հեռավոր հյուսիսում բնակվող դաժանացած մարդու վերաբերմունքն ու հարաբերությունները աշխարհը հասկանալ ցանկացող կենդանու հետ:
«Նամակ պատանդին» և «Փոքրիկ իշխանը» ստեղծագործությունները գրվել են նույն ժամանակահատվածում՝ 1940-1943 թվականներին, երբ սրտի կսկիծով լքելով օկուպացված Ֆրանսիան՝ Անտուան դը Սենտ-Էքզյուպերին ժամանակավոր ապաստան էր գտել Միացյալ Նահանգներում: Երկու գործերում էլ ուղղակի և անուղղակի կերպով հիշատակվում է նրա մտերիմ ընկեր, ֆրանսիացի գրող Լեոն Վերթը: Վերջինս իր հրեական ծագման պատճառով 1940 թվականից ի վեր թաքնվում էր Ժյուրայում՝ ֆաշիստների հալածանքներից խուսանավելու համար: Նա է «Նամակ պատանդին» ստեղծագործության անանուն հասցեատերը, նրան է ձոնված «Փոքրիկ իշխանը»: «Նամակ պատանդին» գործը, որում զգալի են աքսորի կեղեքող մենությունն ու հայրենիքի ճակատագրի մասին խորհելու ներքին անհրաժեշտությունը, լույս է տեսնում 1943-ին հեղինակային հրատարակությամբ: Նույն թվականին ամերիկյան «Reynal § Hitchcock» հրատարակչությունը...
«Սև կոթողը» գերմանացի գրող Էրիխ Մարիա Ռեմարկի վեպն է, գրվել է 1956 թվականին: Այն ներկայացնում է 1920-ական թվականների սկզբների Գերմանիան՝ Առաջին աշխարհամարտի հետևանքներով: Գրքի գլխավոր հերոսը՝ Լյուդվիգը, իր ընկերներից շատերի պես Առաջին աշխարհամարտի վետերաններից է: Չնայած նա իր ամբողջ կյանքում ձգտել է բանաստեղծ դառնալ, այժմ աշխատում է իր ընկերոջ՝ Ջորջի փոքր կազմակերպությունում, որը զբաղվում է գերեզմանաքարեր մշակելով: Շուտով նա սիրահարվում է գեղեցիկ, բայց անհանգիստ բնավորությամբ Իզաբելին՝ հուսալով գտնել մեկին, որը կազատի իրեն պատերազմից հյուծված աշխարհում իմաստ գտնելու իր մոլուցքից: Սակայն յուրաքանչյուր մարդու կյանքում գալիս է մի պահ, երբ նա պետք է ընտրի ապրելը՝ անկախ պատմության կրկնվելու սարսափելի միտումից:
«Ռազմական օդաչու» վիպակն առաջին անգամ լույս է տեսել 1942 թվականին, Միացյալ Նահանգներում՝ «Թռիչք դեպի Առաս» վերնագրով՝ կայծակնային արագությամբ համաշխարհային հռչակ բերելով հեղինակին: Վիպակն ինքնակենսագրական է: Մահապարտ մի առաքելության պատմությունը, որ ներկայացվում է անձնակազմի օդաչուի՝ Անտուան դը Սենտ-Էքզյուպերիի հայացքով, դառնում է ֆրանսիացի մտավորականի, արվեստագետի, շարքային քաղաքացու ապրումների, խորհրդածությունների խտացումը Երկրորդ աշխարհամարտի համատեքստում: «Տարօրինակ պատերազմի» մասին բազմաձայնող աշխարհը մի պահ ստիպված էր լռել՝ ի տես անմիջական մասնակցի խոր, անհերքելիորեն ճշմարիտ վկայության:
Գիրքը ներկայացնում է չինական հնագույն առասպելների, լեգենդների, ավանդազրույցների նմուշներ, որոնցում արտահայտված է չինական դիցաբանության հզոր ոգին և էությունը՝ բազմազան արտահայտություններով ու դրսևորումներով, հերոսների գործելակերպով՝ աշխարհի ստեղծումից մինչև այն կառավարելը և զարգացնելը: Ժողովածուն նախատեսված է ընթերցողական լայն շրջանակի համար:
«Հրաժեշտի խոնարհումը» ժողովածուն լույս է տեսել 1917 թ.-ին և ընդգրկում է ութ պատմվածքներ: Վերջին պատմվածքը կրում է ժողովածուի վերնագիրն ու պատմում է Հոլմսի վերջին գործի մասին՝ սերտորեն կապված Առաջին համաշխարհային պատերազմի հետ:
«Շերլոք Հոլմսի վերադարձը» սըր Արթուր Քոնան Դոյլի` Շերլոք Հոլմսի մասին հերթական ժողովածուն է՝ բաղկացած տասներեք պատմվածքից։ Գիրքն առաջին անգամ տպագրվել է 1905 թվականին: «Վերջին գործը» պատմվածքում իր ենթադրյալ մահից հետո լեգենդար խուզարկուն հաղթական վերադարձ է ունենում այս գրքի առաջին գործում: Ժողովածուի մյուս հրաշալի և առեղծվածային պատմությունների շարքում Հոլմսը գաղտնազերծում է պարող մարդուկների ծածկագիրը, ինչպես նաև հետաքննում «Վեց Նապոլեոնների» գործը:
«Շերլոք Հոլմսի արկածները» սըր Արթուր Քոնան Դոյլի հեղինակած պատմվածքների ժողովածուներից է՝ բաղկացած 12 ստեղծագործությունից: Առաջին՝ «Սկանդալը Բոհեմիայում» պատմվածքը, տպագրվել է «Ստրենդ» ամսագրում 1891 թվականին: Գիրքը հրատարակվել է 1892 թվականին և համարվում է Հոլմսի մասին պատմվածքների առաջին հավաքածուն: Բոլոր պատմվածքներում դրսևորվում է Հոլմսի հանճարը, որ օգնում է մարդկանց հասնել արդարության, հատկապես այն դեպքերում, երբ խնդիրներն առաջին հայացքից թվում են բարդ կամ գրեթե անլուծելի:
Սըր Արթուր Քոնան Դոյլը նախատեսել էր, որ «Հոլմսի հուշերը» պատմվածաշարը (առաջին անգամ տպագրվել է 1893թ․) հանրահայտ խուզարկուին նվիրված վերջին ժողովածուն կլինի։ Այդ իսկ պատճառով գիրքը եզրափակող «Վերջին գործը» ստեղծագործության մեջ կարդում ենք Հոլմսի մահվան մասին, որ պրոֆեսոր Մորիարտիի հետ ունեցած կռվի արդյունքում ցած է ընկնում ժայռից: Սակայն հետագայում հեղինակը «վերակենդանացնում» է նրան՝ շարունակություն տալով պատմվածքներին հաջորդ հատորներում։
Շերլոք Հոլմսի ամենահայտնի արկածներից մեկի մասին պատմող «Բասքերվիլների շունը» ստեղծագործությունը առաջին անգամ լույս է տեսել 1902 թվականին: Իրադարձությունները կատարվում են Դարթմուրում՝ Դևոնշիրի կոմսությունում: Հոլմսին հանձնարարված է բացահայտել սըր Չարլզի սպանությունը՝ հիմնված դիվային շան մասին անցյալի սարսափելի պատմությունների վրա: «Սարսափի հովիտը», որն առաջին անգամ լույս է տեսել 1915 թվականին, ներկայացնում է Հոլմսի փորձերը՝ կանխելու պրոֆեսոր Մորիարտիի գործակալներին սպանություն գործելուց: Թվում է՝ Հոլմսն ու Ուոթսոնը չափազանց ուշ են դեպքի վայր հասել, ու ամեն ինչ ավարտված է, բայց պատմությունն ամբողջովին բացահայտելու համար Հոլմսը պետք է դեպի անցյալ գնա ու բացահայտի սպանության իրական դրդապատճառներն ու մութ կողմերը:
«Արնագույն գործը» ու «Չորսի նշանը» ստեղծագործությունները նշանավոր խուզարկուի մասին պատմող առաջին երկու գործերն են՝ լույս տեսած համապատասխանաբար 1887 և 1890 թթ.-ին: «Արնագույն գործը» վիպակում առաջին անգամ ծանոթանում ենք Շերլոք Հոլմսի մեթոդին, ինչպես նաև տեղի է ունենում նրա և իր հավատարիմ ընկերոջ ու կենսագրի՝ բժիշկ Ջոն Ուոթսոնի հանդիպումը. վերջինիս անունից էլ ներկայացված է ստեղծագործությունների մեծամասնությունը: Սակայն Հոլմսի իրական հաջողության պատմությունը սկսվեց «Չորսի նշանը» վիպակի հրատարակումից հետո: Վիպակի սյուժեն մշտապես լարվածության մեջ է պահում ընթերցողին՝ իր անսպասելի շրջադարձերով ու խորհրդավոր դեպքերի շարքի հետաքրքիր հանգուցալուծմամբ:
Վեց հատորից բաղկացած «Շերլոք Հոլմս»-ի ամբողջական հավաքածուն ներառում է հանրահայտ խուզարկուի մասին պատմող բոլոր պատմվածքներն ու նովելները՝ առաջին անգամ հայերեն բնագրային թարգմանությամբ: 1. Արնագույն գործը / Չորսի նշանը 2. Շերլոք Հոլմսի արկածները 3. Հոլմսի հուշագրությունները 4. Շերլոք Հոլմսի վերադարձը 5. Բասքերվիլների շունը / Սարսափի հովիտը 6. Հրաժեշտի խոնարհումը / Հոլմսի արխիվը
Ամերիկացի դասական Հերման Մելվիլի «Մոբի Դիք կամ Ճերմակ կետաձուկը» վեպը (1851թ.) պատմում է այն մենամարտի մասին, որ մարդկային բնավորությունն ու կամքը մղում են ճշմարտության ու արդարության որոնումներին խանգարող ռոմանտիկական խորհրդանիշով մարմնավորված չար ուժերի դեմ:
«Մարդկանց երկիր» գրքում տեղ են գտել հեղինակի՝ տարիների ընթացքում գրված պատմվածքները, խոհագրությունները, հուշերը, որ այստեղ հանդես են գալիս որպես առանձին գլուխներ: Օդաչուի՝ իր կենսագրության, օդագնացության խնդիրների, թանկագին ընկերների, անապատի, օազիսի, անապատի թափառական ցեղերի կենսակերպի մասին պատմող այդ դրվագներն ամբողջացնում է ընդգրկուն խորհրդածությունը մարդկային ճակատագրի, երկրի վրա մարդու առաքելության շուրջ: Ըստ Էքզյուպերիի՝ յուրաքանչյուր մարդու ճակատագիրը բացահայտվում է միայն և միայն անվերջանալի ինքնահաղթահարման ճանապարհին: Ավարտուն պատմվածքները փոխկապակցված են ներդաշնակ, շարունակական հյուսվածքով, որ աչքի է ընկնում իր բովանդակային և կառուցվածքային ամբողջականությամբ: Տարբեր գլուխներում հանդիպում ենք նույն հարցադրումներին, նույն լեյտմոտիվներին՝ քաղքենին և հոգսերի բեռի տակ կքած մարդու կենսագրությունը, մենության զնդանն ու սիրելի ընկերը, որ...
«Էդիթ Պրինտ» հրատարակչությունը «Համաշխարհային գրականություն» մատենաշարով հրատարակել է անգլիացի նշանավոր գրող Ջեկ Լոնդոնի «Մեծ տան փոքրիկ տիրուհին» վեպը: Այն Ջեկ Լոնդոնի ամենաբանաստեղծական վեպն է և ամենագեղեցիկ ստեղծագործություններից մեկը: Լույս է տեսել հեղինակի կյանքի վերջին տարում: Վեպը արտասովոր մի կնոջ պատմություն է: Հերոսուհին գեղեցիկ է, համարձակ, ունի զարմանալիորեն անարատ հոգի, երազել է մեծ սիրո մասին ու դարձել իր սիրո գերին: Երբ նա հասկանում է, որ ամուսնու հանդեպ ունեցած իր մեծ սերը նվազում է, փորձում է ամեն կերպ պահպանել այն, վերականգնել խամրող ու կույր երբեմնի բուռն սերը: Բայց երբ գլխապտույտ առաջացնող հրաշքներով և զվարճություններով լի առանձնատանը հայտնվում է ամուսնու լավագույն ընկերը, անսպասելիորեն...
«Համաշխարհային գրականություն» մատենաշարի շրջանակներում «Էդիթ Պրինտ» հրատարակչությունում լույս է տեսել ռուս հանճարեղ գրող Մ. Լերմոնտովի ստեղծագործությունները: Գրքում զետեղված են հեղինակի հեղափոխական ռոմանտիզմի փայլուն նմուշներ «Մծիրի» և «Դևը» պոեմները, «Դիմակահանդես» չափածո դրաման և «Մեր ժամանակի հերոսը» ռեալիստական վեպը: Լերմոնտովի հերոսները իրականության դեմ ընդվզող, ողբերգական, տառապող ու շրջապատին տառապանք պատճառող կերպարներ են: Գրքում տեղ գտած այս ստեղծագործությունները համաշխարհային գրականության նվաճումների շարքին են դասվում:
«Համաշխարհային գրականություն» մատենաշարով հրատարակված հերթական գիրքն ընդգրկում է Մ. Գորկու մի շարք ստեղծագործություններ, որոնք ներառված են հանրակրթական դպրոցի և բուհերի ուսումնական և ուսումնաօժանդակ ծրագրերում: Գորկին առաջին անգամ հայ մշակույթին ծանոթացել է 1890-ական թթ.: Ռուս-հայ գրական կապերի պատմության մեջ նշանակալի իրադարձություն եղավ Գորկու նախաձեռնությամբ ու խմբագրությամբ 1916-ի գարնանը լույս տեսած «Հայ գրականության ժողովածու»-ն: Հայտնի է նրա նամակագրությունը Շիրվանզադեի, Վահան Տերյանի և ուրիշների հետ: Մահից մի փոքր առաջ մասնակցել է «Հայաստանի պոեզիայի անթոլոգիա»-ի խմբագրման աշխատանքներին: Գորկու ստեղծագործությունները թարգմանել են Հովհաննես Թումանյանը, Հակոբ Հակոբյանը, Ավետիք Իսահակյանը, Եղիշե Չարենցը, Մովսես Արազին և ուրիշներ: Հայ բեմում բազմիցս ներկայացվել են նրա պիեսները
«Համաշխարհային գրականություն» մատենաշարի հերթական գիրքն ընդգրկում է Իվան Տուրգենևի «Հայրեր և զավակներ» վեպը: Վեպում մարդկային սիրո տարբեր դրսևորումներն են արտահայտված` սերը դեպի ծնողը, սերը դեպի քույրը, ընկերը, շրջապատի մարդիկ։
«Համաշխարհային գրականություն» մատենաշարով լույս են տեսնում ռուս հանճարեղ գրող Ա. Չեխովի ստեղծագործությունները: Գրքում զետեղված են մեծ գրողի մի շարք պատմվածքներ, ինչպես նաև «Երեք քույր» դրաման: Ռուսաստանի հայաբնակ վայրերում Չեխովն առնչվել է հայերի հետ, ծանոթացել նրանց սովորույթներին, տպավորությունները գրել ճամփորդական նոթերում ու նամակներում: Նրա «Գեղեցկուհիներ» պատմվածքը (1889թ), որն ընդգրկված է այս գրքում, մի հայ ընտանիքի պատմություն է:
