«Սամվել»-ը հայ գրող Րաֆֆու պատմական վեպերից է։ Րաֆֆին «Սամվել»-ը սկսել է գրել է 1884 թ. և ավարտել է 1886 թ.։ Առաջին անգամ հրատարակվել է Թիֆլիսի «Արձագանք» շաբաթաթերթում։ Առանձին գրքով առաջին անգամ լույս է տեսել 1888 թ.։ «Սամվել»-ը համարվում է հայկական գրականության լավագույն կոթողներից մեկը։
Նկարագրելով Հայաստանի ծանր վիճակը 4-րդ դարում, Րաֆֆին ձգտում էր նկարագրել Հայաստանը 19-րդ դարում, երբ այն գտնվում էր Թուրքիայի և Ռուսաստանի տիրապետության տակ։ Ցարական իշխանությունը այրում էր հայկական գրքերը, փակում եկեղեցիները և ոչնչացնում լեզուն։ Րաֆֆին չէր կարող լուռ նայել այդ ամենին։ «Գրելով այս վեպը ես նպատակ եմ ունեցել այդպիսի նկարագիր մեր պատմական անցյալից»-գրել է Րաֆֆին։
«Սամվել» վեպը ներառված է հայկական ուսումնական ծրագրի մեջ։ Դրա հիմնական գաղափարներից են հայրենասիրությունը և ազատագրական պայքարի կոչը։ Բոլոր հերոսները հայրենասիրություն են խորհրդանշում, նույնիսկ կանայք, ովքեր (Աշխենը, Համազասպուհին, թագուհի` Փառանձեմը) պատրաստ են իրենց արյունը թափել հանուն հայրենիքի։
«Սամվել» վեպի համար նյութ է ծառայել Փավստոս Բուզանդի և Մովսես Խորենացու «Հայոց պատմությունները»։ Վեպը բաղկացած է Հառաջաբանից, երեք գլուխներից և փակագծերի մեջ հավելվածից։
Սյուժե
Գործողությունը տեղի է ունենում IV դարում Հայաստանում, երբ պարսից արքա Շապուհը գերում է Արշակ Բ-ին, և Հայաստանը մնում է անպաշտպան, Շապուհը Արշակ Բ-ին պահում է Խուժիստանի Անհուշ բերդում։ Մերուժան Արծրունին և Վահան Մամիկոնյանը դավաճանում են հայրենիքը և սկսում են ծառայել Շապուհին, որի դիմաց Շապուհը Մերուժան Արծնունուն խոստանում է հայոց գահը, իսկ Վահան Մամիկոնյանին հայոց սպարապետության պաշտոնը։ Վահան Մամիկոնյանի որդին` Սամվելը, իմանալով հոր դավաճանության մասին, որոշում է հորեղբոր որդու՝ Մուշեղ Մամիկոնյանի հետ պաշտպանել Հայաստանը։ Սամվելը սպանում է իր հորը հայրենիքը և կրոնը դավաճանելու համար։ Իսկ հայկական եկեղեցում պարսկացած մոր արյունով հանգցնում է վերջին պարսկական կրակը իր հայրենիքում։
Վեպի գլուխները
Առաջին գիրք
- Երկու սուրհանդակներ
- Տարոնի առավոտը
- Մի աղոտ միտք ծագում է նրա մեջ
- Մայր և որդի
- Երկու եղբոր որդիներ
- Պատրվակ
- Որսորդություն
- Աշտիշատի վանքը
- Երեք երիտասարդ ուժեր
- Խորթ մայր
- Անհաջող դավադրություն
- Հանգամանքները բարդվում են
- Նոր տեղեկություններ
- Լեռնային իշխանուհին
- Ինքնակոչները
- Կնոջ խորհուրդը
- Պատանի Արտավազդը
Փակագծերի մեջ հավելված
- Բնություն, Նախարարություն, Թագավոր
- Պետություն, Եկեղեցի, Հոգևոր և մարմնական իշխանություն
- Եկեղեցականների զանազան տարերքը
Երկրորդ գիրք
Մեկը արևմուտքում, մյուսը- արևելքում
- Պատմոս
- Անհուշ բերդ
Ճանապարհները բաժանվում են
- Ռշտունի
- Արտոն
- Արտասուքի աղբյուր
- Համզասպուհի
- Սարսափելի գիշերվա առավոտը
- Ուրացողը յուր տան շենքի վրա
- Խայտ
- Շապուհը Զարեհավանի ավերակների մոտ
- Արտագերս
- Մուշեղ՝ «Խոտորնակին՝ խոտորնակ»
- Երկու չայրաց փոքրագույնը
- Հայր մարդպետ
Երրորդ գիրք
- Արարատյան դաշտի առավոտը
- Մի տարօրինակ ողջակեզ
- Զվիթա
- Արաքսի որոգայթները
- Մայրը
- Ողական ամրոցը
Reviews
There are no reviews yet.