Օգտվելով Տրանսիլվանիայի հեռավոր գյուղերից մեկում իշխող սնոտիապաշտական հավատալիքներից`մենակյաց բարոն դը Գորցն ու նրա անբաժան ուղեկից Օրֆանիկը բացառապես գիտական հնարքների, գյուտերի շնորհիվ մի ամբողջ գյուղի բնակչության առջև ստանձնում են «սատանայի» դերը`բնակչության ահուսարսափն օգտագործելով իրենց նախագծած ծրագրի իրագործման համար:
Յուրի Օլեշայի այս հեքիաթ-վիպակը գրվել է մոտ 90 տար առաջ, սակայն կարծես մեր ներկա իրականության արտացոլումը լինի: Բռնակալ Երեք Հաստլիկների իշխանության դեմ տեղի է ունենում ժողովրդական ընդվզում զինագործ Պրոսպերոյի և մարզիկ Թիբուլի գլխավորությամբ: Այդ նույն ժամանակ պատահաբար վնասվում է թագաժառանգի տիկնիկը, և դոկտոր Գասպար Արներին հրաման է ստանում վերանորոգել այն: Եվ դրանից հետո դեպքերը զարգանում են չափազանց անսպասելի ընթացքով:
Ալիսը հրաշքների աշխարհում» հեքիաթի հեղինակն անգլիացի մաթեմատիկոս Չարլզ Լութվիջ Դոջսոնն է (Լուիս Քերոլը նրա գրական կեղծանունն է): Սա մի պատմություն է Ալիս անունով փոքրիկ աղջկա մասին, որը , ճագարահորն ընկնելով, հայտնվում է տարօրինակ արարածներով բնակեցված երևակայական աշխարհում և զարմանալի արկածների է հանդիպում: Հեքիաթն արդեն վաղուց սիրելի է դարձել թե՛ երեխաների, թե՛ մեծահասակների համար: Այն լի է մաթեմատիկական, լեզվաբանական ու փիլիսոփայական ակնարկներով, կատակներով ու բառախաղերով և համարվում է աբսուրդի գրական ժանրի լավագույն նմուշներից մեկը: Հեքիաթը հատկապես մեծ ազդեցություն է ունեցել ֆենթեզի ժանրի վրա:«Հայելուց այն կողմ, և թե Ալիսն ինչ տեսավ այնտեղ» պատմությունն առաջինի տրամաբանական շարունակությունն է` հեքիաթի երկրորդ մասը:
Այս վեպը վրացի արձակագիր Նոդար Դումբաձեի ամենահայտնի և սիրված ստեղծագործություններից է: Բարության և ընկերասիրության, ինքնանվիրումի ու անձնազոհության, կամքի ու հաստատակամության մարմնավորում են վեպի հերոսները, որոնց շրջապատում հասակ է առնում պատանի Զուրիկոն՝ գլխավոր հերոսը: Արկածային ու հետաքրքիր դրվագները, հումորի անսպառ ներկայությունը վեպին հաղորդում են առանձնահատուկ գրավչություն:
Այս ստեղծագործությունը գրելիս՝ Ջոնաթան Սվիֆտը նպատակ է ունեցել սուր երգիծանքի ենթարկել իր երկրում տիրող քաղաքական բարքերը, ինչը նրան լավագույնս հաջողվել է: Սակայն ստեղծագործության ներքին բովանդակությունն այնքան հզոր է, որ այսօր այն կորցրել է նախնական նպատակայնությունը և դարձել է պատանիների սիրելի աշխարհի լավագույն ստեղծագործություններից:
Չարլզ Դիքենսի այս վեպն առաջինն է անգլիական գրականության մեջ, որի գլխավոր հերոսը երեխա է: Հրատարակելով 170 տարի առաջ՝ այն այսօր էլ շարունակում է արդիական մնալ, քանի որ այժմ էլ մանկատներում բազմաթիվ երեխաներ կան, ովքեր ամեն օր հանդիպում են անբարեհամբույր վերաբերմունքի ու արհամարհանքի: Նրանք, հանդիպելով սոցիալական անարդարությունների, դեռ մանուկ հասակից ստիպված են լինում մաքառել արժանապատիվ ապրելու իրավունքի համար: Օլիվեր Թվիստը մեկն է այդ երեխաներից, ով բազմաթիվ փորձություններ հաղթահարելով՝ հասնում է երջանիկ հանգրվանի:
Վեպը «Թոմ Սոյերի արկածների»` յուրօրինակ շարունակությունն է: Հեքլբերի Ֆիննը հեռանում է դաժան ու հարբեցող հորից. նրան ուղեկցում է ստրկությունից փախած սևամորթ Ջիմը: Երկուսով լաստով լողում են Միսսիսիպի հոսանքով, որի ընթացքում հանդիպում են բազմաթիվ արկածների: Վեպի վերջնամասում իր տարօրինակ մտահղացումներով հանդես է գալիս Թոմ Սոյերը:Վեպն ընթերցելիս պատանիներն իրենց շատ գծերով կնմանեցնեն Թոմ Սոյերին և անչափ կսիրեն նրան: Վեպը պատանիներին կսովորեցնի հարգել մարդուն ու նրա արժանապատվությունը՝ անկախ նրա մաշկի գույնից:
Շերլոք Հոլմսի՝ մասնավոր խուզարկուի մասին պատմությունների հեղինակն անգլիացի գրող սըր Արթուր Քոնան Դոյլն է:Հոլմսի կերպարը գրական ամենավառ կերպարներից է, այնքան, որ շատերը նրան իրական են համարել: Ըստ հարցման՝ միջինում ամեն հինգերորդ բրիտանացի համարում է, որ Հոլմսն իրականում գոյություն է ունեցել, իսկ Լոնդոնում մինչև իսկ նրա «տուն- թանգարանը» կա, ուր չի դադարում երկրպագուների հոսքը:Անգամ Քոնան Դոյլի կյանքի ընթացքում այլ հեղինակներ պատմվածքներ էին գրում խուզարկուի արկածների մասին: Հոլմսի մասին գրել են Քոնան Դոյլի որդի Ադրիանը, մի շարք նշանավոր հեղինակներ՝ Ջոն Դիքսոն Քարրը, Էլլերի Քուինը, Մորիս Լեբլանը, Սթիվեն Քինգը, Ռեքս Սթաութը, Մարկ Տվենը, Բորիս Ակունինը, և նույնիսկ ԱՄՆ-ի նախագահ Ֆրանկլին Ռուզվելտը:
Առաջին անգամ հայ ընթերցողին է ներկայացվում ֆրանսիացի բժիշկ, մարդաբան, հոգեբան, սոցիոլոգ, բնագետ և գյուտարար, սոցիալական հոգեբանության մի ճյուղը կազմող զանգվածների հոգեբանության հիմնադիր Շառլ Մարի Գյուստավ Լը Բոնի (1841-1931) 1895-ին լույս տեսած «Ամբոխների հոգեբանությունը» աշխատությունը, որը համարվում է աշխարհը վերափոխած ամենանշանավոր գրքերից մեկը: Այս գիրքը և ընդհանրապես Լը Բոնի գաղափարները կարևորագույն դեր են խաղացել 20-րդ դարասկզբին, մասնավորապես ամբողջատիրական համակարգերի հիմնադիրների՝ Մուսոլինիի, Հիտլերի, Ստալինի և Մաոյի, անգամ Մուստաֆա Քեմալի, հանրապետական վարչակարգերի խոշորագույն առաջնորդների՝ Ռուզվելտի, Կլեմանսոյի, Պուանկարեի, Չերչիլի, դը Գոլի, ինչպես նաև, գիտական առումով, Զիգմունդ Ֆրոյդի և Մաքս Վեբերի, քաղաքական առումով, մասնավորապես, նացիոնալ սոցիալիզմի և նրա գլխավոր դերակատարների վրա: Թարգմանված է ՖԵԼԻՔՍ Ալկանի...
Ազատության փիլիսոփայությունը չի նշանակում ազատության հիմնահարցի՝ որպես փիլիսոփայության հիմնահարցերից մեկի ուսումնասիրություն, ազատությունն այստեղ օբյեկտ չէ: Ազատության փիլիսոփայությունը նշանակում է ազատների փիլիսոփայություն, ազատությունից բխող փիլիսոփայություն՝ ի հակադրություն ճորտերի՝ անհրաժեշտությունից բխող փիլիսոփայության. ազատությունը փիլիսոփայող սուբյեկտի վիճակն է:
«Վեպի արվեստը» մշակութաբանական էսսեում, սեփական վեպերի գեղագիտության քննությանը զուգահեռ Կունդերան խորհրդածում է եվրոպական վեպի, վիպասանության՝ իբրև աշխարհաճանաչողական գիտելիքի մասին ընդհանրապես, և նրա առանձին գագաթների (Սերվանտես, Ռաբլե, Կաֆկա, Հաշեկ, Տոլստոյ, Մուզիլ, Բրոխ) բերած ավանդի վերաբերյալ մասնավորապես:
Առաջին անգամ հայերեն են ներկայացվում ռուս մեծ գրականագետ, փիլիսոփա, մշակութաբան Միխայիլ Բախտինի (1895-1975) նշանավոր երկու աշխատությունները՝ «Ժամանակի և քրոնոտոպի ձևերը վեպում» և «Էպոս և վեպ»:
Գրքում ներառված են Ումբերտո Էկոյի՝ տարբեր տարիներին գրված էսսեները, որոնցում նրա հանրահայտ գիտաքննական, ինչ-որ առումով նաև՝ դետեկտիվ ոճը դրսևորվում է յուրօրինակ իրացումներով, արտաքուստ թեթև ու հումորային, բայց խորքում մշտապես պրպտուն ու գյուտերով լի ասելիքով:
Նոբելյան մրցանակի դափնեկիր Իոսիֆ Բրոդսկու՝ տարբեր տարիներին գրված էսսեները նրա պոեզիայում դրսևորված գեղագիտության ու աշխարհայացքի շարունակությունն են, միևնույն ժամանակ՝ օգնում են այդ պոեզիան ընկալել յուրովի:
Ֆրանսիացի ճանաչված գրողներից մեկը՝ մոլի ընթերցասեր Ֆրեդերիկ Բեգբեդերը, ի մի է բերել իր նախընտրած գրքերը: Ընտիր երկերի իր նախընտրած հարյուրյակը ներկայացված է նրբագեղության, պարադոքսների և հումորի գրավիչ համադրությամբ: Բեգբեդերի հակիրճ, բայց բովանդակալից էսսեների ժողովածուն, որի բնօրինակը լույս է տեսել 2011-ին, առաջնակարգ գրականության յուրատեսակ ուղեցույց է, փոքրիկ հանրագիտարան:
Միգել դե Ունամունոն իր «Քրիստոնեության հոգեվարքը» փիլիսոփայական էսսեն գրել է 1924 թ. Փարիզում, երբ քաղաքական անհնազանդության պատճառով նրան հերթական անգամ արտաքսում են Իսպանիայից: Առաջին անգամ էսսեն լույս է ընծայվել ֆրանսերենով, իսկ ահա իսպաներեն տարբերակը լույս է տեսել միայն 1930թ. փետրվարին: «Խրատական երեք նովել և մեկ նախաբան»-ը լույս է տեսել 1920 թ.: Այստեղ Ունամունոն նիվոլային պատումի միջոցով վերլուծում է գրողի և իր ստեղծած հերոսների միջև կապը, բացահայտում հերոսների ապրումները՝ նրանց ներկայացնելով ռացիոնալ մտածողության սահմանից այն կողմ:
Փայլուն ինտելեկտուալներ Ժան-Կլոդ Կարիերի և Ումբերտո Էկոյի զրույցների այս ժողովածուն՝ հանրագիտարանային արժեք ունեցող մի հրատարակություն, որն ասպարեզ է եկել ֆրանսիացի գրող, էսսեագիր և լրագրող Ժան-Ֆիլիպ դը Տոնակի ջանքերով, անդրադառնում է գրքի դարավոր պատմության ուշագրավ էջերին՝ հինավուրց պապիրուսների և մագաղաթներից ժամանակներից հասնելով էլեկտրոնային գրադարանների դարաշրջան: Երկու խորագիտակ գրասերները համակողմանի վերլուծությունների, դիպուկ, սրամիտ, հաճախ էլ անսպասելի ու պարադոքսալ մեկնաբանությունների միջոցով նորովի են բացահայտում այն ամենը, ին որևէ կերպ առնչվում է գիրք կոչվածին, որից հրաժարվելու մասին, ի հեճուկս անհեռատես կանխատեսումների և նույնիսկ գրքին վիճակված վատ օրերերի, խոսք կլինել չի կարող:
«ԻՄԱՑՈՒԹՅՈՒՆ» գրադարանի հերթական հատորը ներկայացնում է Աննալների պատմագիտական դպրոցի հիմնադիր հայրերից մեկի՝ XX դարի ֆրանսիացի խոշորագույն պատմագետ Մարկ Բլոկի «Պատմության պաշտպանական, կամ պատմաբանի արհեստը» անավարտ կոթողային աշխատությունը` հրատարակված հետմահու (1949) Լյուսիեն Ֆևրի ջանքերով: Բլոկի ոչ բոլոր ձեռագրերն են հասանելի եղել Ֆևրին, և նա տեքստային որոշ փոփոխություններ է արել: Գրքի հրատարակության հիսնամյակի կապակցությամբ Մարկ Բլոկի որդին՝ Էտիեն Բլոկը լույս է ընծայել աշխատության նոր՝ Ֆևրյան խմբագրումից զերծ տարբերակը, որն էլ հիմք է ծառայել հայերեն թարգմանության համար: Ընդ որում, այդ հրատարակության առաջաբանը գրել է Աննալների դպրոցի ականավոր ներկայացուցիչ, ֆրանսիացի մեծ պատմագետ Ժակ լը Գոֆֆը: Բլոկն այս երկը սկսել է գրել 1941-1943 թվականներին՝ մշակման...
Կոստան Զարեանի «Սրտի ճանապարհով» ժողովածուն բովանդակում է Հայաստանում և Սփյուռքում լույս տեսած պոեմները, ինչպես նաև անտիպ երկեր: Հատորը տրամաբանական շարունակությունն է 2009 թ. հրատարակված քնարական պոեզիայի «Բառերի ոսկին» հավաքածուի. երկուսը միասին ամբողջացնում են բանաստեղծի քերթողական արվեստը:
Կոստան Զարեանը իր երկարատեւ կեանքի ընթացքում, սկսած 1908 թւականից, գրել է բազմաթիւ յօդւածներ և էսսէներ, պահել է օրագրեր, որոնք իր գրականութեան մի կարեւորագոյն մասն են կազմում եւ ներկայացնում ու ամբողջացնում են հեղինակի գրական եւ էսթետիկական ըմբռնումների համակարգը: «Լեզուն եւ արիւնը» ժողովածուն, որ լոյս է տեսնում երկու գրքով, ամփոփում է գրողի էսսէիստական հարուստ ժառանգութիւնը: Երկու գրքում էլ տպագրվում են ինչպէս անտիպ յօդւածներ, էսսէներ եւ օրագրութիւններ, այնպես էլ ժամանակի մամուլի էջերում մնացած ընթերցողին անծանոթ նիւթեր: Ֆրանսերէն գրած մի շարք հատւածները հայ ընթերցողին ներկայացւում են առաջին անգամ:
Կոստան Զարեանը իր երկարատեւ կեանքի ընթացքում, սկսած 1908 թւականից, գրել է բազմաթիւ յօդւածներ և էսսէներ, պահել է օրագրեր, որոնք իր գրականութեան մի կարեւորագոյն մասն են կազմում եւ ներկայացնում ու ամբողջացնում են հեղինակի գրական եւ էսթետիկական ըմբռնումների համակարգը: «Լեզուն եւ արիւնը» ժողովածուն, որ լոյս է տեսնում երկու գրքով, ամփոփում է գրողի էսսէիստական հարուստ ժառանգութիւնը: Երկու գրքում էլ տպագրվում են ինչպէս անտիպ յօդւածներ, էսսէներ եւ օրագրութիւններ, այնպես էլ ժամանակի մամուլի էջերում մնացած ընթերցողին անծանոթ նիւթեր: Ֆրանսերէն գրած մի շարք հատւածները հայ ընթերցողին ներկայացւում են առաջին անգամ:
Գիրքը բովանդակում է 12-րդ դարի խոշորագույն բանաստեղծ Ներսես Շնորհալու շարականները: Բնագրերին զուգահեռ ներկայացված են արևելահայ աշխարհաբար տողացի վերածումները:
«Ժառանգություն» մատենաշարի այս հատորը բովանդակում է ֆրանսիացի մեծ բանաստեղծ Արթյուր Ռեմբոյի չափածո և արձակ ընտիր երկերը, ինչպես նաև նամակների հարուստ հավաքածու:
Գրքում Թորոն նկարագրում է հասարակությունից հեռու՝ բնության մեջ միայնակ անցկացրած երկու տարիները (չնայած որ գրքում նկարագրված դեպքերը տեղի են ունենում մեկ տարում)։ Նա այդ ընթացքում ապրում էր անտառում, Ուոլդեն լճի ափին (որտեղից էլ գրքի վերնագիրը)։ «Ուոլդենը» դժվար է միայն մեկ գրական ժանրի վերագրել։ Այն մի կողմից ունի ինքնակենսագրական բնույթ, մյուս կողմից գիրքն ավելի շատ հայտի է Թորոյի փիլիսոփայական և ներհայեցողական դիտարկումներով։ Թորոն նաև քննադատում է (հաճախ անուղղակիորեն) ամերիկյան շատ արժեքներ, մասնավորապես մասնավոր սեփականությունը և աշխատասիրությունը։ Որպես այլընտրանք նա առաջարկում է իր որդեգրած կենսակերպը։ Վիքիպեդիա Գրքում տեղ է գտել նաև «Քաղաքացիական անհնազանդություն» էսսեն:
