Ամերիկացի հանրաճանաչ գրող, նովելիստ Օ. Հենրիի «Ամերիկյան պատմություններ» ստեղծագործությունների ժողովածուն առաջին անգամ հնարավորություն է ստեղծում առավել ամբողջական պատկերացում կազմել հումորով, արկածախնդիր ռոմանտիզմով և հնարամիտ գրիչով օժտված արձակագրի գրական ժառանգության մասին։
«Четыре рассказа сборника «Роккаматио из Хельсинки» представляют собой лучшее из моей писательской юности, — пишет об этой книге сам автор. — Они имели успех. Получили всякие премии. Рассказ “Роккаматио” был инсценирован и экранизирован, “Вариации смерти” также имеет одну кино- и две театральные версии. Впервые опубликованный в 1993 году в Канаде, сборник был издан в шести зарубежных странах». «Роккаматио из Хельсинки» — блестящий дебют букеровского лауреата Янна Мартела. Книга, поражающая искренностью, накалом страстей и необычным взглядом на человеческую жизнь. «Ռոկամատիոն Հելսինկիից» շարքից պորս պատվածք իմ գրական պատանեկության լավագույն ստեղծագործություններն են,- գրում է հեղինակը:- Դրանք հաջողված էին: Ստացել են մի շարք մրցանակներ:...
«Ալպիական մանուշակ»-ը Ակսել Բակունցի պատմվածքներից է, որ գրել է 1925-27 թվականներին։ Պատմվածքն ընդգրկված է «Սև ցելերի սերմնացանը» ժողովածուի մեջ։ Պատմվածքը նվիրված է Արփենիկ Չարենցի հիշատակին[1]։ Ակսել Բակունցը հանդես է եկել XX դարի 20-ական թվականին։ Հայ գրականության մեջ նրա ինքնատիպությունն այն է, որ նա իր ստեղծագործությունները պատկերեց այնպիսի նրբությամբ և քնքնշությամբ, որ Ավետիք Իսահակյանն ասել է. «Հայաստանում կա մի գրող, որի բառերը զրնգում են կոմիտասյան շնչով և փայլատակում են Սարյանական կտավների գույներով, դա Ակսել Բակունցն է»։ «Ալպիական մանուշակ» պատմվածքը Ակսել Բակունցի առաջին գործերից մեկն է։ Այնտեղ արտահայտվել են նրա արձակի էական հատկանիշները՝ ուրույն աշխարհազգացումը, բարոյական ու գեղագիտական ըմբռնումների ինքնատիպությունը, նրա արվեստի փիլիսոփայությունը, անմնացորդ սերը հայրենիքի և մարդու...
«Զոնա»-ն Սերգեյ Դովլաթովիառաջին վեպն է, որը, ճամբարային պահակախմբում զինվորական ծառայությունն անցած Դովլաթովը, ինչպես գրել է Իոսիֆ Բրոդսկին, բանակից բերել է իր հետ, ինչպես Տոլստոյը՝ «Սևաստոպլյան պատմվածքները» Ղրիմից:
«Անուրջներ ու մղձավանջներ» գիրքն ընդգրկում է 19-րդ դարի ամերիկյան ականավոր բանաստեղծի, արձակագրի ու քննադատի` Էդգար Ալան Պոյի լավագույն արձակ ստեղծագործությունները: «Սպանություններ մորգ փողոցում», «Հափշտակված նամակ», «Աշըրի տան անկումը, «Ամբոխի մարդը» և այլ պատմվածքներում հոգեբանական ճշգրիտ արտացոլում են ստանում մարդկային ներաշխարհի տարօրինակ ու խորհրդավոր դրսևորումները:
1927 թ. հրատարակված և տասներկու պատմվածքից բաղկացած «Հոլմսի արխիվը» ժողովածուն վերջինն է հանրահայտ խուզարկուի արկածների մասին պատմող ժողովածուներից: Այս պատմվածքներում ընթերցողը հնարավորություն է ստանում միանգամայն այլ՝ հոգեբանական տեսնակյունից բացահայտելու Հոլմսին, որը, բժիշկ Ուոթսոնի խոսքով՝ ոչ միայն հզոր միտք, այլ նաև հզոր սիրտ ունի:
Նար-Դոսի «Մեր թաղը» պատմվածաշարը հայ դասական գրականության մնայուն արժեքներից է: Մարդկային անհատականությունը կորցրած անձնավորություններին Նար-Դոսը երևան է բերում այսպես ասած` թաղեցու մի տեսակ ընդհանուր-կենդանական, կարելի է ասել` հոտային նկարագրով: Նար-Դոսը կյանքի ռեալիստական վերլուծության առաջին փորձն արել է «Աննա Սարոյան» (1888 թ.) նամականի-վիպակում, որտեղ մի ընտանիքի կործանման պատմությամբ գրողը ներկայացրել է այն մեծ խզումը, որ գոյություն ուներ մարդու իդեալների և իշխող հասարակության միջև։ Այս խզումն առավել խորությամբ է արտահայտվել «Մեր թաղը» (1889–90 թթ.) նովելաշարում, որտեղ յուրաքանչյուր նովել մի դրամա է։ Խավարի ու թշվառության միջավայրում մեծ չարիք են սնահավատությունն ու տգիտությունը («Սաքուլն ուխտ գնաց», «Ինչպես բժշկեցին»), վայրագությունն ու կոպտությունը («Թե ինչ եղավ...
Սերգեյ Դովլաթովի «Նոթատետրեր»-ը գրվել են տասնամյակների ընթացքում՝ նախ գրամեքենայով («Ունդերվուդի» մենանվագ»), հետո արդեն համակարգչով («IBM-ի մենանվագ»)։ Արձակ մանրապատումների, գրողի տեսած կամ լսած ճշմարիտ կամ հորինովի պատմությունների ժողովածու է։ Մանրապատումներից շատերը տեղ են գտել նաև գրողի մյուս ստեղծագործություններում։
«Մերոնք» պատմվածաշարը Սերգեյ Դովլաթովի թերևս «ամենահայկական» ստեղծագործությունն է։ Ի թիվս այլ ազգականների, նա պատմում է իր հայ պապի (որին երբեք չի տեսել), հայ մոր, հայ մորաքրոջ, հայ քեռու մասին, պատմում է ժպիտով, սիրով ու… կարոտով։
«Կենդանի մեռյալը». Վլադիմիր Օդոևսկին տասնիներորդ դարի ռուսական ֆանտաստիկ գրականության երևելիներից է: Նա այն ռոմանտիկ գրողներից է, որոնք ֆանտաստիկ գրականություն բերեցին փիլիսոփայական միտքը: Օդոևսկու գրականությանը բնորոշ է նաև անխնա երգիծանքը, որով նա մերկացնում է իր ժամանակի չինովնիկության իրական՝ արատավոր դեմքը: Այս ժողովածուում հավաքված են հեղինակի ամենանշանակալից ստեղծագործությունները:
«Խատուտիկ»-ը հեղինակի առաջին գիրքն է: Դրանում տեղ են գտել փոքրածավալ ստեղծագործություններ՝ հագեցած քնարական շնչով, նուրբ ու խոհական նկարագրություններով, ինչպես նաև մանկության հիշողություններ՝ իրական հերոսներով և նրանց վառ բնութագրմամբ: «Խատուտիկը» մի փոքրիկ աշխարհ է, որտեղ միախառնվում են իրականն ու երևակայականը… Սեր, կիրք, ատելություն՝ զգացմունքների մի ամբողջ գունապնակ…
«Դուռը | Վանո Սիրադեղյան». Վանո Սիրադեղյանը նախորդ դարավերջի ամենատաղանդավոր և ընթերցված- սիրված արձակագիրներից մեկն է՝ այսուհետ դատապարտված այդպիսին մնալու: Նրա արձակը որքան դասական, այնքան էլ ժամանակակից է: Պատմություններ մարդկանց, նրանց մտածողության, խնդիրների, երազանքների ու ապրումների մասին: «Դուռը» ժողովածուն ամփոփում է հեղինակի բոլոր նախորդ գրքերում («Կիրակի», «Ծանր լույս», «Շատ չհամարվի», «Ձեռքդ ետ տար ցավի վրայից», «Երկիր: Ցպահանջ») տեղ գտած պատմվածքները՝ այսպիսով դառնալով նրա գեղարվեստական արձակի համահավաք ժողովածուն:
«Ապոկալիպսիսի հրեշտակները» գրքում տեղ գտած պատմվածքները ժամանակագրական իմաստով ասես շարունակում են միմյանց: Այդ իմաստով, պատմվածքների ժողովածուն որոշակի վիպականություն ունի, վեպ է հուշում: Վերջին տասնամյակի ընթացքում մեր երկրում տեղի ունեցած կարևորագույն իրադարձությունները գեղարվեստական արտահայտություն ու ընդհանրացում են գտել՝ անցնելով մարդկանց ճակատագրերի ու հոգեբանության միջով: Բոլոր պատմվածքների հերոսները կամ տաքսու վարորդ են, կամ՝ ուղևոր: Սյուժեներն էլ հիմնականում ծավալվում են որևէ կետից մեկ այլ կետ մեքենայի անցնելու ընթացքում: Հենց այդ ընթացքի արագությունն էլ հաճախ պայմանավորում է ստեղծագործության ռիթմը:
Антология «Армянская историческая проза и поэзия (V-VII вв.)» впервые представляет в одном томе лучшие произведения армянской исторической прозы и поэзии на русском языке, это делает ее изданием международного значения. Названная книга – весьма удавшаяся инициатива Наиры Сейранян по осуществлению проекта Валерия Брюсова 1917 г. относительно издания сборника «Айастан». «Армянская историческая проза и поэзия (V-VII вв.)» անթոլոգիան առաջին անգամ մեկ հատորում ներկայացնում է հայ պատմական արձակի և պոեզիայի լավագույն ստեղծագործությունները ռուսերենով, ինչն այն դարձնում է միջազգային կարևորության հրատարակություն: Գիրքը Նաիրա Սեյրանյանի հաջող նախաձեռնությունն է` Վալերի Բրյուսովի 1917 թվականի նախագծի` «Հայաստան» ժողովածուի հրատարակման վերաբերյալ:
«Կայարան» ժողովածուն ներառում է 20-րդ դարի 60-ական թվականներից մինչև դարավերջ ժամանակահատվածում ստեղծված հայ հայ պատմվածքի լավագույն նմուշների ընտրանի: 21 հեղինակից ընտրված է մեկական պատմվածք՝ ժանրի մոտ կեսդարյա զարգացման համապատկերը կամ ժանրի պատմության հերթական ԿԱՅԱՐԱՆԸ հնարավորինս ամբողջական ներկայացնելու համար:
«Լատվիայի ժամանակակից արձակ» ժողովածուն ներառում է լատվիացի ժամանակակից արձակագիրների (Գունդեգա Ռեպշե, Դացե Ռուկշանե, Ինգա Աբելե …) լավագույն պատմվածքները, որոնք օգնում են առարկայական պատկերացում կազմել լատվիական արձակում տիրապետող հիմնական միտումների մասին:
Արդի ամերիկյան գրականության ուշագրավ դեմքերից մեկի՝ Մայքլ Քանինգհեմի «Վայրի կարապը և այլ պատումներ» ժողովածուն ընդգրկում է տասը գործ՝ նրբագեղ ու բազմաշերտ պոստմոդեռնիստական տեքստեր, որոնք առավելապես հանրահայտ հեքիաթների արքետիպային սյուժեների վերաշարադրանքն են միանգամայն նորովի և անսպասելի մոտեցմամբ:
«Հայացք» Գրքում տեղ են գտել Քնարիկ Սիմոնյան-Մենզիլջյանի «Ձյան փաթիլներ», «Պարուհին», «Սպասում», «Անհետ կորածը», «Երջանկության փակ տնակը» և մի շարք այլ պատմվածքներ:
«Սեր և էմիգրացիա» ժողովածուում ընդգրկված վիպակներում և պատմվածքներում Մարգարիտ Դերանցը հոգեբանական նուրբ դիտարկումներով, անհրաժեշտության պարագային՝ նաև սևեռումներով, հուզական պոռթկումներով, բայց և՝ մշտապես սթափ գրողական դիրքորոշմամբ ու գնահատականներով պատկերում է հայ էմիգրանտների կյանքը օտար ափերում՝ բացելով բազմաթիվ վարագույրեներ և պսակազերծելով բազմաթիվ միֆեր:
Աղավնի Գրիգորյանի «Դաշնամուր» պատմվածքների ժողովածուի մեղեդին սահում է կյանքի տարբեր՝ շոշափելի կամ երևակայական ստեղների վրայով, ընթերցողին լսելի է դարձնում մանկության քաղցրությամբ և արտագաղթի ցավով, երբեմն էլ՝ զուգահեռ աշխարհների հմայանքով թրթռացող ելևէջները:
Մհեր Իսրայելյանի «Մեն ու միակ մոլորակ» ժողովածուի պատմվածքները մարդու մասին են: Պարզապես մարդու, որ ծնվում է ու մեռնում, որ ծիծաղում է և լաց լինում, որ ճաշակում է պատերազմի դառնահամն ու ըմբոշխնում խաղաղության բերկրանքը: Հայաստանը սիրո կարոտ մեր փոքր հայրենիքն է, Երկիր մոլորակը`մեծ հայրենիքը: Մարդկությանը միավորում է խաղաղ ու իմաստալից ապրելու երազանքը`այն մեն ու միակի վրա, որ պտտվում և դեռ երկար շարունակելու է պտտվել: