Սամվել | ​Րաֆֆի

«Սամվել»-ը հայ գրող Րաֆֆու պատմական վեպերից է։ Րաֆֆին «Սամվել»-ը սկսել է գրել է 1884 թ. և ավարտել է 1886 թ.։ Առաջին անգամ հրատարակվել է Թիֆլիսի «Արձագանք» շաբաթաթերթում։ Առանձին գրքով առաջին անգամ լույս է տեսել 1888 թ.։ «Սամվել»-ը համարվում է հայկական գրականության լավագույն կոթողներից մեկը։

Նկարագրելով Հայաստանի ծանր վիճակը 4-րդ դարում, Րաֆֆին ձգտում էր նկարագրել Հայաստանը 19-րդ դարում, երբ այն գտնվում էր Թուրքիայի և Ռուսաստանի տիրապետության տակ։ Ցարական իշխանությունը այրում էր հայկական գրքերը, փակում եկեղեցիները և ոչնչացնում լեզուն։ Րաֆֆին չէր կարող լուռ նայել այդ ամենին։ «Գրելով այս վեպը ես նպատակ եմ ունեցել այդպիսի նկարագիր մեր պատմական անցյալից»-գրել է Րաֆֆին։

«Սամվել» վեպը ներառված է հայկական ուսումնական ծրագրի մեջ։ Դրա հիմնական գաղափարներից են հայրենասիրությունը և ազատագրական պայքարի կոչը։ Բոլոր հերոսները հայրենասիրություն են խորհրդանշում, նույնիսկ կանայք, ովքեր (Աշխենը, Համազասպուհին, թագուհի` Փառանձեմը) պատրաստ են իրենց արյունը թափել հանուն հայրենիքի։

«Սամվել» վեպի համար նյութ է ծառայել Փավստոս Բուզանդի և Մովսես Խորենացու «Հայոց պատմությունները»։ Վեպը բաղկացած է Հառաջաբանից, երեք գլուխներից և փակագծերի մեջ հավելվածից։

Սյուժե

Գործողությունը տեղի է ունենում IV դարում Հայաստանում, երբ պարսից արքա Շապուհը գերում է Արշակ Բ-ին, և Հայաստանը մնում է անպաշտպան, Շապուհը Արշակ Բ-ին պահում է Խուժիստանի Անհուշ բերդում։ Մերուժան Արծրունին և Վահան Մամիկոնյանը դավաճանում են հայրենիքը և սկսում են ծառայել Շապուհին, որի դիմաց Շապուհը Մերուժան Արծնունուն խոստանում է հայոց գահը, իսկ Վահան Մամիկոնյանին հայոց սպարապետության պաշտոնը։ Վահան Մամիկոնյանի որդին` Սամվելը, իմանալով հոր դավաճանության մասին, որոշում է հորեղբոր որդու՝ Մուշեղ Մամիկոնյանի հետ պաշտպանել Հայաստանը։ Սամվելը սպանում է իր հորը հայրենիքը և կրոնը դավաճանելու համար։ Իսկ հայկական եկեղեցում պարսկացած մոր արյունով հանգցնում է վերջին պարսկական կրակը իր հայրենիքում։

Վեպի գլուխները

Առաջին գիրք

1. Երկու սուրհանդակներ
2. Տարոնի առավոտը
3. Մի աղոտ միտք ծագում է նրա մեջ
4. Մայր և որդի
5. Երկու եղբոր որդիներ
6. Պատրվակ
7. Որսորդություն
8. Աշտիշատի վանքը
9. Երեք երիտասարդ ուժեր
10. Խորթ մայր
11. Անհաջող դավադրություն
12. Հանգամանքները բարդվում են
13. Նոր տեղեկություններ
14. Լեռնային իշխանուհին
15. Ինքնակոչները
16. Կնոջ խորհուրդը
17. Պատանի Արտավազդը

Փակագծերի մեջ հավելված

1. Բնություն, Նախարարություն, Թագավոր
2. Պետություն, Եկեղեցի, Հոգևոր և մարմնական իշխանություն
3. Եկեղեցականների զանազան տարերքը

Երկրորդ գիրք

Մեկը արևմուտքում, մյուսը- արևելքում

1. Պատմոս
2. Անհուշ բերդ

Ճանապարհները բաժանվում են

1. Ռշտունի
2. Արտոն
3. Արտասուքի աղբյուր
4. Համզասպուհի
5. Սարսափելի գիշերվա առավոտը
6. Ուրացողը յուր տան շենքի վրա
7. Խայտ
8. Շապուհը Զարեհավանի ավերակների մոտ
9. Արտագերս
10. Մուշեղ՝ «Խոտորնակին՝ խոտորնակ»
11. Երկու չայրաց փոքրագույնը
12. Հայր մարդպետ

Երրորդ գիրք

1. Արարատյան դաշտի առավոտը
2. Մի տարօրինակ ողջակեզ
3. Զվիթա
4. Արաքսի որոգայթները
5. Մայրը
6. Ողական ամրոցը

Վիդիպեդիա