Փրկիչը տարեկանի արտում | Ջերոմ Դ. Սելինջեր

Հոլդեն Քոլֆիլդը, Նյու Յորք քաղաքից մի պատանի, նկարագրում է 1949 թվականի դեկտեմբերին տեղի ունեցած իրադարձությունները մեկ տարի անց Կալիֆորնիայի չճանաչված հաստատությունից:
Հոլդենը իր պատմությունը սկսում է Պենսիի նախապատրաստական ակադեմիայում, Ագերստաուն քաղաքի բացառիկ մասնավոր դպրոցում, Փենսիլվանիայում, շաբաթ օրը՝ մրցակից դպրոցի հետ ավանդական ֆուտբոլային խաղերի ժամանակ։ Հոլդենը հեռացվել է Պենսիից վատ աշխատանքի պատճառով և չի վերադառնալու Սուրբ ծննդյան տոներից հետո, որը սկսվում է հաջորդ չորեքշաբթի: Նա մտադիր է տուն վերադառնալ այդ օրը, որպեսզի նա ներկա չլինի այն պահին, երբ ծնողները ստանան իր հեռացման մասին ծանուցումը: Հրավերով, նա գնում է պարոն Սպենսերի՝ իր պատմության ուսուցչի տուն: Սպենսերը խելամիտ է, բայց ձանձրացնող միջին տարիքի մարդը: Սպենսերը նրան ողջունում և առաջարկում է խորհուրդներ, սակայն ամոթանք է տալիս Հոլդենին, քննադատելով նրա աշխատանքը կոպիտ կերպով:

«Տարեկանի արտում՝ անդունդի եզրին» (անգլ.՝ «The Catcher in the Rye» — «Բռնողը տարեկանի արտում», 1951), ամերիկյան գրող Ջերոմ Դեյվիդ Սելինջերի վեպը։ Աշխատությունում 17-ամյա պատանի Հոլդեն Քոլֆիլդի անունից բավականին անկեղծ ձևով պատմվում է ամերիկյան իրականության և ժամանակակից հանրության բարոյագիտության ընդհանուր կանոնների չընդունման գերզգայուն ըմբռնման մասին։ Չնայած նրա, որ վեպը նախատեսված էր մեծահասակների համար, այն ուներ շատ մեծ հանրաճանաչություն, հատկապես երիտասարդության շրջաններում, և նշանակալի ազդեցություն ունեցավ 20-րդ դարի երկրորդ կեսի համաաշխարհային մշակույթի վրա։
Վեպը թարգմանվել է աշխարհի համարյա բոլոր լեզուներով։ 2005 թվականին Թայմ պարբերականը վեպն ընդգրկել է 1923 թ.-ից հետո գրված 100 լավագույն անգլալեզու վեպերի ցանկի մեջ, իսկ «Modern Library» հրատարակությունը ընդգրկում է այն 20-րդ դարի 100 լավագույն անգլալեզու վեպերի մեջ։

Ստեղծման պատմությունը

«Տարեկանի արտում՝ անդունդի եզրին»-ի նախորդները Սելինջերի վաղ պատմվածքներն էին, որոնց մեծամասնությունը շոշափում էր վեպում բարձրացված թեմաները։ Կոլումբիայի համալսարանում ուսանելու ընթացքում նա գրել էր «Դեռահասները» պատմվածքը, որի հերոսուհիներից մեկը ուսումնասիրողների կողմից նկարագրվել է որպես «Սալլի Հեյսի հազիվ ուրվագծվող նախատիպ»։ 1941 թվականի նոյեմբերին գրվել է «Թեթև խռովություն Մեդիսոն ավենյուի վրա» պատմվածքը, որն այնուհետև վերածվեց վեպի 17-րդ գլխին․ նրանում նկարագրվում է սահադաշտից հետո Հոլդենի և Սալլիի կռիվը և նրա հատդիպումը Կարլ Լյուսիսի հետ։ «Թեթև խռովություն Մեդիսոն ավենյուի վրա»-ն Սելինջերի առաջին ստեղծագործությունն է, որում հայտնվել է Հոլդեն Քոլֆիլդ անունով հերոս։ Մեկ այլ ստեղծագործություն՝ «Ես խելագար եմ» պատմվածքը, ներկայացնում «Տարեկանի արտում՝ անդունդի եզրին»-ի որոշ դրվագների ուրվագիրը (Հոլդենի հրաժեշտը պատմության ուսուցչի հետ և դպրոցից Նյու Յորք ճանապարհին գնացքում համադասարանցու մորը հանդիպելը)․ վերջինիս գլխավոր հերոսի անունը ևս Հոլդեն Քոլֆիլդ է։ «Վերջին աշխատանքից ազատման վերջին օրը» պատմվածքում գլխավոր հերոս Ջոն Գլեդուոլլերին այցելում է իր ընկեր Վինսենտ Քոլֆիլդը, որը պատմում է իր կրտսեր եղբայր Հոլդենի մասին, որին «հարյուր անգամ հեռացրել են դպրոցից»։ Ըստ պատմվածքի՝ Հոլդենը ծառայում էր բանակում և անհետ կորել է 20 տարեկան հասակում։ 1949 թվականին The New Yorker-ը տպագրության էր վերցրել իննսունէջանոց ձեռագիր, որի գլխավոր հերոսը ևս Հոլդեն Քոլֆիլդն էր, սակայն ավելի ուշ Սելինջերն ինքը դադարեցնել տվեց տպագրությունը։ Վեպի վերջնական տարբերակը հրատարակվել է Little, Brown and Company հրատարակչության կողմից 1951 թվականին։