«Օզի սքանչելի աշխարհը» Լայմըն Ֆրենկ Բաումի` Օզի աշխարհին վերաբերող երկրորդ գիրքն է, որը գրվել է 1904 թվականին: Այստեղ ընթերցողը կհանդիպի ոչ միայն առաջին` «Օզի զարմանահրաշ կախարդը» գրքի հերոսներին, այլև նոր հերոսները կհարստացնեն Օզի աշխարհի գրավչությունը: Այստեղ պատմությունն սկսվում է այնտեղից, երբ Գիլիկինների երկրում ապրող Թիփը որոշում է պատրաստել Դդմագլուխ Ջեքին:
«Օզի զարմանահրաշ կախարդը» գրքով Ֆրենկ Լեյմըն Բաումը սկիզբ է դնում Օզի երևակայական աշխարհի մասին հեքաթաշարին և այս թեմայով գրում ևս 13 հեքիաթներ: Այս առաջին գրքում պատմվում է Կանզասում ապրող Դորոթի անունով աղջնակի մասին, որն իր Տոտո անունով շան հետ հայտնվում է Օզի աշխարհի Զմրուխտե քաղաքում, որտեղ նրան ուղեկցում են Խրտվիլակը, Անագե Անտառահատը, Վախկոտ Առյուծը:
Գործողությունը տեղի է ունենում հեռու արևելքում գտնվող գյուղում, որտեղ ապրում են Տանյա Սաբանեևան և պատանի Ֆիլկան: Մի օր Մոսկվայից այդտեղ է գալիս աղջկա հայրն իր նոր ընտանիքի՝ կնոջ՝ Նադեժդա Պետրովնայի և Կոլյայի հետ: Հոր նոր կինը լավ է վերաբերվում աղջկան, սակայն հարաբերությունները հոր ու նրա խորթ որդու հետ բավական բարդ են դասավորվում: Տանյայի անհանգստությունը դուրս չի մնում ոչ նրա ուսուցչուհու, ոչ էլ Ֆիլկայի ուշադրությունից: Վիպակն առաջին անգամ հրապարակվել է 1939 թվականին «Красная новь» խորհրդային գրական ամսագրում: Ավելի ուշ «Детгиз» հրատարակությունն այն լույս ընծայեց առանձին գրքով: 1962 թվականին ռեժիսոր Յուլի Կարասիկը վիպակի մոտիվներով նկարահանեց գեղարվեստական ֆիլմ:
Գիրքը Էյնշտեյնի կյանքի մասին ամենավստահելի աղբյուրներից է, քանի որ հեղինակը բախտ է ունեցել ճանաչել ու աշխատել 20-րդ դարի մեծագույն հանճարի հետ: Լավ ճանաչելով մեծ գիտնականին ու նրան շրջապատողներին` Զելիգը պատմում է Էյնշտեյնին ուղեկցող իրադարձությունների ու մարդկանց մասին: Հեղինակը գրեթե չի շոշափում Էյնշտեյնի աշխատանքների բովանդակությունը, նա ավելի շատ ուշադրություն է դարձնում նրա մարդկային վեհ կերպարի վրա:
Վեպը ռուսական գրականության գիտական ֆանտաստիկայի առաջին ստեղծագործություններից է, որ նվիրված է տիեզերքի ուսումնասիրությանը: Վեպը նվիրված է տիեզերագնացության տեսության առաջամարտիկ Կոստանտին Ցիոլկովսկուն: ԿԷՑ անվանումը հենց գիտնականի անվան, հայրանվան և ազգանվան սկզբնատառերն են: Հետաքրքրական է, որ վեպում մի քանի անգամ հիշատակվում է նաև Հայաստանը որպես հերոսներից մեկի բաղձալի երկիր, որտեղ ցանկանում է այցելել նա և կատարել գիտական ուսումնասիրություններ:
Վեպում գործողությունները ծավալվում են Ֆրանսիայում ռեգենտության ժամանակաշրջանում (1715—1723)։ Պատմվում է ազնվական երիտասարդ դե Գրիյոյի կյանքի մասին։ Լինելով 17 տարեկան պատանի` նա Ամյենեում ավարտում է փիլիսոփայության բաժինը։ Ճեմարանում, որտեղ նա սովորում էր, ուներ նվիրված ընկեր` Տիբերժը, ով երեք տարով մեծ էր իրենից։ Քննությունների հաջող հանձնելուց հետո դե Գրիյոն պատրաստվում էր վերադառնալ հոր մոտ, սակայն հանդիպում է մի հիասքանչ անծանոթուհու, ով հանրակառքով ժամանում էր քաղաք։ Դա Մանոն Լեսկոն էր, ում ծնողները որոշել էին ուղարկել կուսանոց։ Դե Գրիյոն առաջին հայացքից խենթի պես սիրահարվում է նրան և փորձում է համոզել աղջկան փախչել իր հետ։ Տիբերժը դրական արձագանք չի տալիս նրա մտադրությանը, սակայն դե Գրիյոն...
Այս վիպակը պատմում է խելացի ու հավատարիմ սեթեր Բիմի և բարի ու չար մարդկանց մասին: Բիմը մինչև վերջին շունչը որոնում է տիրոջը, որին շտապ վիրահատման էին տարել, և իր որոնումների դժվարին ճանապարհին հանդիպում է տարբեր բնավորությունների ու տարբեր սրտերի տեր մարդկանց: Վիպակը գրված է տաղանդավոր գրչով և ընթերցվում է չթուլացող հետաքրքրությամբ: Հեղինակն այս վիպակի համար 1975 թվականին արժանացել է պետական մրցանակի:
Վլադիմիր Արսենևի «Դերսու Ուզալա» ստեղծագործությունը իմաստուն, բարի և խիզախ որսորդի մասին է, որը, կորցնելով կնոջ ու զավակներին, տայգայում ապրում էր բաց երկնքի տակ: Արսենևի հերոսը իրական է, որը մարդու և բնության միաձույլ համերաշխության խորհրդանիշն է: Վեպի հիման վրա Ակիրա Կուրոսավան նկարել է համանուն ֆիլմը, որը ռեժիսորի միակ լայմաֆորմատ ժապավենի վրա նկարահանած ֆիլմն է:
Վեպն առաջին անգամ հրատարակվել է 1980 թվականին և միանգամից դարձել ընթերցողների սիրելին: Գիրքը կնոջ վեհանձնության, մարդկային բազմաբեկում ճակատագրերի մասին: Հուզական վառ գունավորումը հետաքրքիր ընթերցանություն է խոստանում:
Բրեմ Սթոքերը բազմաթիվ գրքեր է գրել, որոնք իր ժամանակում մեծ համբավ են բերել գրողին: Բայց անմահության է արժանացել միայն մեկ վեպի շնորհիվ՝ «Դրակուլա»: Մինչ այդ էլ բազմաթիվ գրքեր են գրվել վանպիրների մասին, բայց այս մեկը դարձավ դասական, ժանրի էտալոն: Այն սկիզբ դրեց վամպիրների մասին գրականության մեծ ալիքի, որը շարունակվում է մինչ օրս: Գրքի ամենահայտնի էկրանավորումը կինոռեժիսոր Ֆ.Ֆ. Կոպպոլայի համանուն ֆիլմն է: Սթոքերը կարողացել է համադրել տարբեր ժամանակներ՝ միջնադարից մինչ իր օրերը, և տարբեր աշխարհներ՝ գաղտնիքներով ու սարսափներով լի Տրանսիլվանիայից մինչև հարմարավետ Լոնդոն: Իսկ ամենակարևորը՝ նա ստեղծել է նոր միֆական հերոս բոլոր ժամանակների համար:
Գրականության ասպարեզում Նոբելյան մրցանակի դափնեկիր իտալացի Գրացիա Դելեդդան առաջին անգամ է առանձին գրքով ներկայացվում հայ ընթերցողին: Հեղինակը գրեթե անծանոթ է հայ ընթերցողին, եթե չհաշվենք մեկ-երկու նորավեպ ու պատմվածք, որոնք տարբեր ժամանակներում տպագրվել են հայկական հանդեսներում: Թարգմանությունը իտալերենից Լուսինե Հակոբյանինն է:
Հետաքրքիր գրավիչ պատմություն մի հակամարտության մասին: Երիտասարդ, անվախ օդերևութաբան Կլիմենկոն պայքարում է ընդդեմ կիսախելագար, հանճարեղ Բեյլիի դեմ, ով սովորել է գողանալ օդը մթնոլորտից և խտացնելով այն փոքրիկ գնդիկների մեջ՝ վաճառել դրանք: Բեյլիի հանցավոր գործունեության պատճառով մթնոլորտում սկսվում են տեղի ունենալ փոփոխություններ: Երկրագունդը սկսում է կորցնել մթնոլորտը: Ինչպե՞ս կանգնցնել ցնդած պրոֆեսորին, քանի դեռ նա չի ոչնչացրել կյանքը Երկրի վրա… Վեպն առաջին անգամ հրապարակվել է 1929 թվականին «Вокруг света» ամսագրում:
Այս փոքրիկ պատմությունը Օզի կախարդական աշխարհի հերոսներից մեկի մասին է, որին առաջին անգամ հանդիպում ենք Օզի աշխարհի մասին երկրորդ` «Օզի սքանչելի աշխարհը» գրքում: Կախարդական աշխարհի հերոսը հայտնվում է Բոստոնում, և նրա արկածներն այստեղ ոչ պակաս հետաքրքիր են, որքան Օզի աշխարհում:
Գիրքը բաղկացած է երկու մասից՝ «Ժամանակի մարդը» և «Մարդու ժամանակը»: Գիրքը 55 պատմության մի ամբողջական ժողովածու է, որոնք հանրությանը քիչ հայտնի կամ անհայտ դեպքերի ու իրադարձությունների շարադրանք են:
Այս գիրքը լավ հնարավորություն է երեխաների լեզվամտածողությունը զարգացնելու համար: Մանկական աշխարհը գունազարդող հերոսներն այս գրքում հետաքրքիր ու տարկրինակ հանգամանքներում են ի հայտ գալիս, շատ հաճախ զարմացնում իրենց անակնկալ դրսևորումներով: Գիրքը կարող է օգտակար լինել նաև այն մեծահասակների համար, որոնք կցանկանան վերադառնալ ու վայելել մանուկների աշխարհը:
Վիպակն առաջին անգամ տպագրվել է 1964 թվականին: Առաջին հայացքից կարող է թվալ, թե վիպակը 1960-ականներին թափ առած քաղաքաշինության մասին է, սակայն ավելացող բնակարանները իրենց հետ ի մի են բերում մարդկային բազմաթիվ ճակատագրեր, որոնք առանձին-առանձին մի պատմություն են: Քաղվածքներ Գրականությունը սուրբ մի տաճար է և ամենքին չէ վիճակված ոտք դնել այդ պատերից ներս։ Շենքերն էլ են տխրում, ինչպես մարդիկ, պատերն էլ հիշողություն ունեն։ Եվ եթե նրանք իրենց իմացածի մասին չեն պատմում ամենքի, ինչպես մարդիկ, դա պարզապես բնավորություն է։ Եվ քանի որ մարդը չի կարող ապրել թաքուն, ինքն իր մեջ փակված, քանի որ նա միշտ կարիք ունի ուրիշներին պատմելու իր կյանքը, դրա...
Սանտա Կլաուսի կամ Ձմեռ պապի մասին երեխաների հարցասիրությունը երբեք չի մարում, սակայն հաճախ մեծահասակները չեն կարողանում բավարարել երեխաների հետաքրքրությունը, քանի որ իրենց հարցադրումներն էլ ժամանակին անպատասխան են մնացել: Բաումի այս գիրքը բոլոր տարիքի երեխաների ու մեծահասակների հարցերի պատասխանն է: Սա աշխարհի ամենահայտնի սուրբծննդյան պատմություններից է այն մասին, թե ինչպես է լույս աշխարհ եկել Սանտա-Կլաուսը, ինչպես է մեծացել կախարդական անտառում հեքիաթային կերպարների շրջապատում, ինչպես է որոշել խաղալիքները պատրաստել երեխաների համար, ինչպես է պայքարել չար հեքիաթային էակների դեմ, ինչպես են հայտվել օգնական-եղնիկները և ինչպես է ստեղծվել Սուրբ Ծնունդին նվեր տալու սովորույթը: Ֆրենք Բաումը գրիքը գրել է 1902 թվականին:
Կարա-Դարվիշի այս ստեղծագործությունն առաջին անգամ է տպագրվում Հայաստանում: Սա ոչ միայն պատմություն է սիրային բարդ եռանկյունու և դրա հանգուցալուծման մասին, այլև կարա-դարվիշյան էսթետիկայի ու կենսափիլիսոփայության սինթեզն է` համեմված ակնհայտ նատուրալիզմով և քողարկված սոցիալականությամբ:
Վիպակում Թոմը, Հեքը և Ջիմը, Թոմի չափազանց հետաքրքրության պատճառով, ճանապարհ են ընկնում օդապարիկով: Նրանք ստիպված են լինում հաղթահարել շատ փորձություններ ու արկածներ և վերադառնալ Ամերիկայի, Ատլանտյան օվկիանոսի, Սահարա անապատի և Եգիպտոսի վրայով: Պատմությունը տարվում է Հեքլբերի Ֆինի անունից: «Թոմ Սոյերը խուզարկու» և «Թոմ Սոյերն արտասահմանում» վիպակներ Թոմ Սոյերի և Հեքլբերի Ֆինի հանրահայտ արկածների շարունակությունն են:
Վիպակի գրական մշակում է Շվեցիայում տեղի ունեցած իրական դեպքերի: Թոմ Սոյերն ու իր ընկեր Հեքլբերի Ֆինը օգնում են բացահայտել խճճված մի գործ՝ ադամանդների գողություն և սպանություն: Դրա համար նրանք ստիպված են լինում Միսսուրիից տեղափովել Արքանզաս: Պատմությունը տարվում է Հեքլբերի Ֆինի անունից: «Թոմ Սոյերը խուզարկու» և «Թոմ Սոյերն արտասահմանում» վիպակներ Թոմ Սոյերի և Հեքլբերի Ֆինի հանրահայտ արկածների շարունակությունն են:
Հայերեն այբուբենի տառերի հերթագայությամբ ներկայացվում են հեղինակի մանկական բանաստեղծությունները, որոնք կարող են ուսումնաօժանդակ նյութ դառնալ տառերը սերտելիս: Գիրքը նկարազարդված է հայկական նախշերի ու մատյանների գույների համադրությամբ:
«Կարմիր շուշանը» ֆրանսիացի գրող Անատոլ Ֆրանսի վեպն է՝ հրատարակված 1894 թվականին։ Վեպը ներկայացնում է քաղաքական գործչի ու նրա կնոջ պատմությունը, Ֆլորենցիա կատարած ճանապարհորդությունը։ Այս յուրահատուկ վեպը մասամբ ինքնակենսագրական է, քանի որ հիմնված է հեղինակի և տիկին դե Կիլավետի միջև եղած սիրային կապի վրա։ Գրքի հայերեն առաջին հրատարակության մեջ քաղաքական նկատառումներով չի գրվել թարգմանչի անունը: Թարգմանիչը Երվանդ Մեսիայանն է, որը իր ստեղծագործական կյանքի զգալի հատվածը նվիրել է Անատոլ Ֆրանսի ստեղծագործությունների ուսումնասիրմանը:
Գիրքն ընդգրկում է հեղինակի 1963 թվականին համանուն ժողովածուում ընդգրկված պատմվածքները: Թե ինչու «Անավարտ դիմանկարներ», բացատրում է հեղինակը. «… Իսկական մարդու կենսագրությունը կիսատ շենքի է նման. չիավարտվում երբեք: Դու նայում ես այդ կիսատ շենքին‚ և սիրտդ ժպտում է կյանքի գույներով‚ որը վերջ չունի և չունի տանիք: Իսկական մարդիկ չեն հասնում տանիքին‚ որովհետև նրանց տանիքը երկինքն է‚ որին անհնար է հասնել: Իսկական մարդիկ բարձրանում են‚ իսկ երբ նրանք չեն լինում‚ բարձրանում են ուրիշները‚ որոնք գալիս ենհետևից…»:
Փարիզեցի պրոֆեսոր-վիրաբույժ Քերնը մարդկային գլուխը կենդանացնելու գաղտնի հետազորություններ է իրականացնում: Մարի Լորանը, ով ընդունվել էր նրա մոտ որպես օգնական, հանկարծակի իմանում է, որ նրա հաջողությունների ետևում կանգնած է իր իսկ կողմից կենդանցաված հայտնի պրոֆեսոր Դոուելի գլուխը, ով մահացել էր կասկածելի իրադրություններում… Ալեքսանդր Բելյաևի ամենահայտնի ստեղծագործություններից մեկն է: Առաջին տարբերակը պատմվածքի տեսքով հրատարակվել է 1925 թվականին «Աշխատանքային թերթում»: Վեպը հրատարակվել է նույն թվականին «Համաշխարհային հետախույզ» ամսագրում: Բելյաևը, որ իր հիվանդության սրացման ժամանակ ամբողջովին անշարժ էր դառնում, վեպն անվանում է ինքնակենսագրական: 1923-1928 թվականներին Ալեքսանդր Բելյաևը ապրում էր Մոսկվայում և աշխատում էր ԽՍՀՄ փոստի և հեռագրերի ազգային կոմիսարիատում: Իր գործունեության մոսկովյան փուլում հեղինակը գրել է...
