Վեպը պատմում է ստալինյան բռնաճնշումների հետևանքով տասնվեց տարուց ավելի աքսորավայրում անցկացրած Ժիրայր Գլենցի մասին, որը վերադառնալով աքսորից փորձում է նորից անցնել բնականոն կյանքի:
Մուրացան այսպես է բնութագրում իր վիպակը. «Ես գործելու մի ծրագիր եմ առաջարկում մեր երիտասարդներին ու երիտասարդուհիներին, որոնք պարծենում են դեպի հայրենիքն ունեցած սիրո ջերմությամբ»։ Մուրացանը իր հերոսների՝ Աննայի և Գարեգինի միջոցով ցույց է տալիս, որ հայ հասարակության առաջնահերթ խնդիրը կրթության ու լուսավորության խնդիրն է։ Անտեսելով միմյանց հանդեպ զգացմունքները՝ Մուրացանի հերոսները անձնվիրաբար նվիրվում են ազգային կրթության խնդիրներին։ Որքան էլ ողբերգական կարող ենք համարել Աննայի կերպարը, այնուամենայնիվ Մուրացանը ցույց է տալիս, թե ինչպես գավառական մի գյուղում կյանքը առաջադիմում է քույր Աննայի ներդրած ուսումնական ջանքերի շնորհիվ։ Goodreads
«Մեր վազքը» ժողովածուն Հրանտ Մաթևոսյանի առաջին գիրքն է՝ գրված պատանիների համար: Գրքում հեղինակը պատմում է ծնողների ու որդիների փոխհարաբերության, հասարակության առջև որդիների պարտականության մասին: Ժողովածուն ներառում է «Կանաչ դաշտը», «Հացը», «Վազքը», «Պատիժը», «Իմ գայլը» և «Բաց երկնքի տակ հին լեռներ» պատմվածքները: Goodreads
«Սևակ 100. Ընթացք և վերելք» գրքում ներկայացված են հայ և օտար գրողների ուգրականագետների ընտրողաբար առանձնացված հոդվածներն ու գրությունները Պ․ Սևակի ստեղծագործության մասին։
«Զանգակ» և «Ակտուալ արվեստ» հրատարակչությունները համատեղ լույս են ընծայել Հովհաննես Թումանյանի հիշատակի 100-րդ տարելիցին նվիրված «Հովհաննես Թումանյան․ մի ճամփորդ է իմ հոգին։ Հարյուր և մեկ ստեղծագործական ակնթարթ» գիրքը։ Առաջին անգամ ժողովածուում մեկտեղվում են բանաստեղծի միայն այն գործերն ու առանձին հատվածներ, որոնք գրականագետները հաճախ անվանում են «խոհափիլիսոփայական»։ Հովհաննես Թումանյանի մահվանը հաջորդող 100 և ավելի տարիներից ոչ մեկը չի եղել առանց նրա կյանքի ու ստեղծագործության մասին որեւէ անդրադարձի և դրանց հետագիծը գրքի այս բաժիններից մեկն է: Բանաստեղծություններին զուգահեռ գրքի երրորդ բաժնում ընթերցողը կգտնի Հովհաննես Թումանյանի այս կամ այն ստեղծագործությանը ծնունդ տված դիպվածներ, կամ բովանդակային առումով դրանց առնչվող հեղինակային մտորումներ:
Գրքում ընդգրկված են Լևոն Շանթի (1869-1951) լավագույն գործերից երկուսը՝ «Երազ օրեր» և «Կինը» վիպակները:1892-ին գրված «Երազ օրեր» վիպակը, որ շարադրված է իբրև օրագրություն, սիրո պատմություն է, որի գաղափարական ատաղձը, սակայն, օտար միջավայրում դաստիարակված հայ մարդու դարձն է իր ակունքներ: 1912-ին լույս տեսած «Կինը» վիպակն, ըստ էության, Շանթի՝ կանացիության ըմբռնումների խտացումն է, որտեղ գրողն արտահայտում է հավերժական գեղեցիկի իր իդեալը: Goodreads
Paruyr Sevak’s masterpiece “The Incessant Bell-Tower” is dedicated to the life and activity of the great Armenian composer Komitas, who was one of the victims of the Armenian Genocide․ Goodreads
Սովորական հանդարտ կյանքով է ապրում հայկական լեռնային գյուղը։ Բայց արտաքին հանդարտության ներքո ողբերգություն և զավեշտ, տխրություն և ուրախություն կան։ Գրքի հերոսը, որն այդ գյուղի զավակն է, դժվարին ուղի է անցնում ակունքներին վերադառնալու համար։ Goodreads
Սույն երկհատորյակով «Զանգակ» հրատարակչությունը փորձում է Հայաստանի Հանրապետությունում առաջին անգամ հնարավորինս ամբողջական տպագրել պոլսահայ մեծ գրող Հակոբ Մնձուրու (1986–1978) գրական ժառանգությունը։ Հատոր առաջին Ծնունդով Արևմտյան Հայաստանի Արմտան գյուղից, գրեթե ամբողջ կյանքը Կ. Պոլսում ապրած Հակոբ Մնձուրին (1886–1978 թթ.) հայ արձակի ամենաինքնատիպ դեմքերից է: Մեծ եղեռնի օրերին կորցնելով իր ամբողջ ընտանիքը՝ նա շարունակեց ապրել Կոստանդնուպոլսում, ունեցավ ծանր ու դժվարին կյանք, սակայն իր մոտ 200 պատմվածքներում, ինչպես իր՝ սփյուռքահայ մյուս գրչակիցները, վերստեղծեց կորսված դրախտը՝ հայրենի գյուղն ու արդեն գոյություն չունեցող նախկին կյանքը: Նրա «Կապույտ լույս» (1958 թ.), «Արմտան» (1966 թ.) և «Կռունկ, ուստի՞ կու գաս» (1974 թ.) ժողովածուների՝ նաև մամուլում հրատարակված պատմվածքներում...
«Գևորգ Մարզպետունի» պատմավեպի նյութը Հայոց պատմության X դարակեսի իրադարձություններն են: Մի ժամանակաշրջան, երբ հերոսականն ու դրամատիկն էր իշխում ամենուր, մի ժամանակաշրջան, որ հատկանշվեց նաև անհատականությունների ընդգծված ներկայությամբ, մի ժամանակաշրջան, երբ թռիչքներն ու անկումները, հերոսականությունն ու անձնական թուլությունները չափազանց զուգորդված էին: «Գևորգ Մարզպետունի» պատմավեպի գեղարվեստական ուժն ու արժեքը հենց այս երևույթների, և, ընդհանրապես, դարաշրջանի պատմական ու հոգեբանական ճշմարիտ ընկալման մեջ է: Նախքան գիրքը գրելը Մուրացանը քրտնաջան ուսումնասիրել է վեպում ներկայացված ժամանակաշրջանին վերաբերող հիմնական պատմական աղբյուրները։ Հեղինակի նպատակն էր վեպը հնարավորինս հիմնել իրական պատմական փաստերի վրա։ Միաժամանակ Մուրացանը ցանկանում էր ընթերցողին փոխանցել «իր մտքերը, բարոյականությունը, համոզմունքները և կարծիքը»։ Արդյունքում Մուրացանին հաջողվում է...
Սիրային բանաստեղծությունների «Մեղմություն» ժողովածուն ներկայացնում է գրողի ստեղծագործական ուղու զարգացումները, անձնական ապրումները և հույզերի բյուրեղությունը, պատկերավորման լայն գունապնակը: Մարդու ձգտումների, երազանքների, հուսախաբությունների արտահայտությունն է Տերյանի ուրբանիստական քնարերգությունը, որտեղ բառերը թափանցիկ են, երաժշտական և շլացնում են ընթերցողին գույներով ու ձայներով:
Րաֆֆու «Դավիթ Բեկ» պատմավեպն արտացոլում է 18-րդ դարի սկզբին Սյունիքում ձևավորված ազատագրական շարժումը: Հանձին Դավիթ Բեկի և նրա գլխավորած շարժման՝ Րաֆֆին գեղարվեստականացնում և կարևորում է ազգային անկախ պետականության գաղափարը: Վիքիպեդիա, Goodreads
«Գողացված ձյունը» դրամատիկական վեպը պատմում է V դարում հայերի և պարսիկների միջև տիրող հարաբերությունների, մասնավորապես Ակոռիի ճակատամարտի մասին: Գրական այս ստեղծագործությունն աչքի է ընկնում թե՛ ժանրային առանձնահատկությամբ, թե՛ հոգեբանական նուրբ դիտարկումներով, թե՛ արդիական հնչեղությամբ: Ղազար Փարպեցուն ապավինելով վեր է հանված մեր փոքրաթիվ ազգի մեծ երազանքները, բարոյական «հաղթանակների» գաղտնիքները, Աստծո կողմից հայ ժողովրդի հոգևոր պաշտպանվածությունը:
Երկերի լիակատար ժողովածուի 15(2) հատորում ընդգրկված են Գուրգեն Մահարու վերջին տարիների՝ 1967-1969 թթ. նամակները: Այդ տարիները եղան ոչ պակաս դաժան 20-ական թվականների «գրական» պայքարի կամ ստալինյան բռնադատության տարիներից: Չնայած մշտական հիվանդ վիճակին, Մահարին շարունակում էր նվաճել ստեղծագործական նորանոր բարձունքներ: Դժվար է ասել, թե որքան կտևեր «մրցակցությունը» գրականության և հիվանդությունների միջև և մինչև ուր կհասներ նա, եթե չլիներ «Այրվող այգեստաններ»-ի ինկվիզիցիան, որը խլեց գրողի վերջին ուժերը… Նամակները բացահայտում են Մեծ եղեռնին նվիրված վիպասքի դրաման, դրա դեմ հարուցված գրարշավի ներքին շարժառիթները և այն աննախընթաց իրավիճակը, որում հայտնվեց Գուրգեն Մահարին:
Երկերի լիակատար ժողովածուի 15(1) հատորում ընդգրկված են Գուրգեն Մահարու 1964-1966 թթ. նամակները: Այդ տարիները ստեղծագործական աննախընթաց վերելքի տարիներ էին գրողի կյանքում, որոնց ընթացքում ավարտին հասցվեց «Այրվող այգեստաններ» վիպասքը և գրվեց «Ծաղկած փշալարեր» վիպերգը: Բյուրեղացած գրչով արձակագրի առջևում էին ստեղծագործական նոր ձեռքբերումներ ու հաղթանակներ, մանավանդ որ մտահղացումների պակասը չկար: Սակայն Մահարուն սպասում էր նոր փորձություն՝ լրջագույնն այն ամենից, որոնց նա հանդիպել էր իր անհանգիստ ու փոթորկոտ կյանքում:
Երկերի լիակատար ժողովածուի 14(2) հատորում ընդգրկված են Գուրգեն Մահարու 1959-1963 թթ. նամակները: Այդ տարիներին գրողը՝ անբաժան վաղանցիկ ու մշտական հիվանդություններից, ստեղծագործում էր գործնականում գրական գրեթե բոլոր ժանրերում: Ուրվագծվել էր մշտական թղթակիցների ցանկը՝ Մկրտիչ Արմեն, Վաղարշակ Նորենց, Վահագն Դավթյան, Աբրահամ Ալիքյան… Այդ ցանկում էին և այնպիսիք, որոնց հետ Մահարին ուներ վաղեմի կապեր՝ Խորեն Աճեմյան, Պահարե, Ռուբեն Լուսինյան, Աշոտ Մելիք-Սարգսյան… Սկիզբը դրվեց Շահան Շահնուրի, Համաստեղի և Լ. Պերվոմայսկու հետ տևական նամակագրության:
Հատորն ընդգրկում է Ֆրանց Կաֆկայի՝ Ֆելիցա Բաուերին, Միլենա Եսենսկային, հորը և Մաքս Բրոդին գրած նամակները: Դրանք մի կողմից մեծ գրողի կենսագրության, ապրումների, ծրագրերի, յուրօրինակ փաստագրություն են, մյուս կողմից՝ նրա գրականության օրգանական շարունակությունը կարող են համարվել:
Նար-Դոսի «Մահը» վեպը հայ դասական վիպագրության նվաճումներից է: Արտացոլելով XIX դարավերջի հայ մտավորականության գաղափարական ըմբռնումներն ու հասարակության կենցաղն ու բարքերը՝ վեպը ընդհանրացնում է մի ամբողջ դարաշրջանի պատկեր՝ հոգեբանական նուրբ ու դիպուկ սուզումներով, բազմաբնույթ կերպարներով և գաղափարական սուր ու հաճախ՝ ողբերգական ընդգծումներով:
Շահան Շահնուրի (Կ. Պոլիս, 1902, Փարիզ, 1973) «Նահանջը առանց երգի» վեպը նորակազմավոր Սփյուռքի տարեգրության՝ գեղարվեստական ընդհանրացմամբ, հոգևոր ուծացում ապրող հայության վկայություններ ընդգրկող վիպասք է՝ համաժամանակային խորհրդածությունների մղող հարցադրումներով: Շահնուրը ընդամենը մի քանի փոքրիկ գործերի, առանձին հոդվածների հեղինակ էր, երբ 1927-1929 թթ. ընթացքում գրեց «Նահանջը առանց երգի» վեպը, որն հենց նույն տարում էլ լույս տեսավ. վեպը՝ առաջին անգամ որպես թերթոն, մաս առ մաս լույս է տեսել Շավարշ Միսաքյանի «Հառաջ» թերթում (1929 թ., մայիս-սեպտեմբեր), ապա մեծ հայրենասեր Վ. Իսպիրյանի ծախսերով հրատարակվել է առանձին գրքով։ Գրողներից քչերին է վիճակված նման փառավոր մուտք ունենալ գրականության մեջ։ Վեպն արժանացավ շատ դրական և հիացական կարծիքների, ինչպես նաև ենթարկվեց...
Գուրգեն Մահարու«Մանկություն: Պատանեկություն: Երիտասարդության սեմին» ինքնակենսագրական եռագրությունը XX դարասկզբի հայ հասարակական-քաղաքական կյանքի կարևոր ու մնայուն գրական վկայություններից է: Սույն հրատարակությունն իր ամբողջականությամբ շահեկանորեն տարբերվում է անգամ երկերի լիակատար ժողովածուում հրապարակված հատորից (2015 թ.): Ի լրումն Ե. Չարենցի անվան գրականության և արվեստի թանգարանում պահպանվող «Երիտասարդության սեմին» վիպակի երկու բնագիր- տետրերի, վերջերս գրողի ընտանեկան արխիվում հայտնաբերվել են ևս երկուսը՝ վերաքննված նոր հատվածներով, որոնք տպագրվում են առաջին անգամ:
Հայ արձակի մեծագույն վարպետներից մեկի՝ Ակսել Բակունցի այս ժողովածուն մեկտեղում է նրա «Մթնաձոր», «Սև ցելերի սերմնացանը», «Անձրևը» գրքերի լավագույն պատմվածքները։ Ներառվել են նաև շարքերից դուրս մնացած մի քանի ընտիր պատմվածքներ ու ակնարկներ։ Տեքստերը հրատարակության են պատրաստվել ըստ Ակսել Բակունցի երկերի ակադեմիական հրատարակության:
