Գիրքն ընդգրկում է Հին Հռոմի մեծագույն բանաստեղծներից մեկի՝ Պուբլիուս Վերգիլիուս Մարոյի (մ.թ.ա. 70–19)՝ «Էնեական»-ին նախորդած մյուս երկու նշանակալից պոեմի՝ «Բուկոլիկներ»-ի (որ կոչվում է նաև «Էկլոգներ») և «Գեորգիկներ»-ի՝ լատիներեն բնագրից արևելահայերեն առաջին ամբողջական թարգմանությունը՝ ընդարձակ առաջաբանով ու ծանոթագրություններով: Մ.թ.ա. III դարում ապրած հույն բանաստեղծ Թեոկրիտոսի հովվերգական իդիլների հետևությամբ գրված «Բուկոլիկներ»-ը փառք են բերել երիտասարդ բանաստեղծին: «Գեորգիկներ»-ը նվիրված է հողագործությանը, այգեգործությանը, ընտանի կենդանիների խնամքին ու մեղվաբուծությանը: Երկի գաղափարը ծագել է մ.թ.ա. VIII–VII դարերի հույն բանաստեղծ Հեսիոդոսի «Աշխատանք և օրեր» պոեմից: Այդուհանդերձ Վերգիլիուսի պոեմները նաև շատ տարբեր են իրենց հունարեն նախօրինակներից. դրանցում արտացոլված են և՛ Իտալիայի բնաշխարհն ու հավատալիքները, և՛ ժամանակի ցնցող քաղաքական...
Հովհաննես Թումանյանի պոեմներն առաջին անգամ ամբողջությամբ լույս են տեսնում առանձին գրքով: Արտատպվել են Թումանյանի «Երկերի լիակատար ժողովածուի» ակադեմիական 2-րդ հրատարակությունից [«Մարոն», «Լոռեցի Սաքոն», «Ալեք», «Մեհրի», «Մերժված օրենք», «Հառաչանք», (Հատվածներ), «Անուշ», «Դեպի անհունը», «Սասունցի Դավիթը», «Սասունցի Դավիթը» (Բ մասը), «Թմբկաբերդի առումը», «Հին կռիվը», « Հազարան բըլբուլ»]: Թումանյանի պոեմները հայ գրականության չխամրող արժեքներից են: Տպագրվել է «Լոռվա ձոր» հայրենակցական միության և «Էդիթ Պրինտ» հրատարակչության հովանավորությամբ:
IV-V դդ. հնդիկ մեծ բանաստեղծ և թատերագիր Կալիդասայի ստեղծագործությունը համաշխարհային գրականության գոհարներից է։ Կալիդասայի թատերգությունների և պոեմների գլխավոր թեման սերն է իր բազմաբնույթ դրսևորումներով։ «Մատանիով ճանաչված Շակունտալան» և «Ամպ-ավետաբերը» Կալիդասայի գլուխգործոցներն են, որոնք թարգմանված են աշխարհի բազմաթիվ լեզուներով և մեծ ազդեցություն են թողել Եվրոպայի հոգևոր մշակույթի վրա։ Ներկա հրատարակությամբ «Մատանիով ճանաչված Շակունտալան» հայ ընթերցողին է ներկայացվում երկրորդ, իսկ «Ամպ-ավետաբերը»՝ երրորդ անգամ։
«Գիրք ճանապարհի» ժողովածուի այս հրատարակությունը բովանդակային և կառուցվածքային առումով ճշգրիտ կրկնությունն է 1933 թվականի առաջին՝ արգելված տարբերակի: Տարբերակ, որն իր պարագրկումներով, ծածկագրերով ու ենթատեքստերով, այլազան հարցադրումներով հանդերձ, ըստ էության, նախևառաջ արտացոլում է հայոց ազգային պետականության չարենցյան տեսլականը: Շտկվել են միայն ակնհայտ որոշ վրիպակներ, փոխվել է ուղղագրությունը: Նվիրվում է Եղիշե Չարենցի ծննդյան 125- ամյակին: «Գիրք ճանապարհի» ժողովածուն բանաստեղծությունների և պոեմների հավաքածու է, որտեղ խոսվում է հայրենասիրության, հայ մեծ գրողների և սոցիալիստական կարգերի անհրաժեշտության մասին: Հայրենասիրության թեման շոշափվում է «Սասունցի Դավիթ» և «Պատմության քառուղիներով» պոեմներում: «Սասունցի Դավիթ» պոեմը հայ ժողովրդական էպոսի մշակումներից մեկն է: Պոետը «Սասունցի Դավիթ» պոեմում նզովում է նեռ թագավորին,...
Հովհաննես Թումանյանի «Սասունցի Դավիթը» պոեմը հայկական ժողովրդական էպոսի բազմաթիվ գրական մշակումներից լավագույնն է: Դավիթը մեր հարուստ վիպերգության ամենահերոսական կերպարն է, իսկ Թումանյանի գրչի տակ նա դարձել է առավել պատկերավոր:
«Մալվիններ». 1982 թ. Արգենտինայի և Մեծ Բրիտանիայի միջև տեղի ունեցավ պատերազմ Մալվինյան (Ֆոլկլենդյան) կղզիների համար: Հեղինակը անդրադառնում է այս ցավոտ թեմային՝ խուսափելով հայրենասիրական պաթոսից և զերծ մնալով գաղափարական կարծրատիպերից: Իրական դեպքերը և կղզիների աշխարհագրական բնութագիրը, միախառնվելով հույզերի հոսքին, ստեղծում են խճարանկարային, բայց ամբողջական մի պատկեր՝ հնարավորություն տալով ընթերցողին գաղափար կազմելու գրեթե երկդարյա պատմություն ունեցող մի հիմնախնդրի և նրա հետևանքների մասին:
«Մատեան ողբերգութեան» ժողովածուն իր բնոյթով հատընտիր է, որի նպատակն է ներկայացնել Արտաշէս Յարութիւնեանի գրական մեծ գործունեութեան բնոյթն ու բազմազանութիւնը: Ժողովածուի բաժինները՝ Քերթուածներ, Գրական դիմաստուերներ, Գիրքեր եւ դէմքեր, Գրական քրոնիկ, մի կողմից այդ բազմազանութեան ի ցոյց դնումն են, միւս կողմից՝ այն խորագրերը, որոնցով, սովորաբար, Յարութիւնեանը հրատարակում էր իր գրութիւնները: Բանաստեղծական գրքերից այստեղ ներկայացուած է միայն «Նոր քնարը», բայց ամբողջութեամբ: Այդ ժողովածուն հեղինակը համարում էր իր լաւագոյն գիրքը, իր քերթողական կարելիութիւնների բարձրակետը: Միւս բաժինների գրութիւնները ներկայացուած են ընտրողաբար:
Հայ մեծանուն բանաստեղծ Հովհաննես Շիրազ ի «Բանաստեղծություններ և պոեմներ» հատընտիրը ներառում է նրա լավագույն բանաստեղծությունները, «Անքավելի մեղքը», «Բիբլիական», «Սիամանթո և Խջեզարե» պոեմները:
Գիրքը բովանդակում է Շոթա Ռուսթավելու «Վագրենավորը» հերոսական ասքի առաջին հայերեն ամբողջական թարգմանությունը: Կատարել է Գևորգ Մուրադյանը 1927-1930 թթ.: Լույս է տեսնում առաջին անգամ` էականորեն խմբագրված: Հատորն ունի ընդարձակ առաջաբան, որտեղ ներկայացված են թարգմանչի կյանքը և գործը, ինչպես նաև «Վագրենավորի» թարգմանությանն առնչվող խնդիրներ: Վերջում զետեղված են բնագրագիտական և բացատրական բնույթի ծանոթագրություններ:
Արզումանյանը հրատարակել է մի շարք բանաստեղծական ժողովածուներ՝ նվիրված հայկական ժառանգությանը, ցեղասպանությանը, պատմական գործիչներին և կանանց հանդեպ տղամարդկանց ունեցած իշխանությանը։ Խուաննա Կաստիլաուին նվիրված նրա «Juana I» գրքի հիման վրա 2007 թվականին բեմադրվել է «La que necesita una boca» («Նա, ով բերանի կարիք ունի») պիեսը։ Իսպաներեն է թարգմանել Բոնավանտյուր Դեպերիեի, Սուսան Գուբարի, Լևոն Խեչոյանի ստեղծագործությունները։ Անտարես հրատարակչությունը հրատարակել է Աննա Արզումանյանի «Իմ անունը հիմա է» պոեմը։
«Տան դուռը» Հուսիկ Արայի բանաստեղծությունների, պոեմների և էսսեի ժողովածուն է, որն ամփոփում է հեղինակի 2011-2014թթ. չափածո ստեղծագործությունները։ Նորանկախ պետականության արժևորումն է, Նոր Հայաստանի շոշափվող իրականությունը, նաև հեղափոխության ու պատերազմի արանքում կորած սերնդի ողբերգությունն ու արժեքների անկումը։ Գրքում առանձին շարքերով ընդգրկված են նաև սիրային բանաստեղծություններ և սաղմոսներ: Հեղինակն իր գրքի մասին ասել է. «Իմ սերունդը ձևավորվել է 1988-ին Ազատության հրապարակում, և ես մշտապես քաղաքացիական իմ դիրքորոշումն ունեմ թե´ որպես մարդ, թե´ որպես գրող։ Այս գրքում այն երևում է հատկապես «Նոր Հայաստան» շարքում՝ անհատի և երկրի բախման մեջ, երևում է նաև «Ազատության հրապարակը» շարքում. որ ազատությանն ու անկախությանը մենք կարծես դեռ պատրաստ...
«Ազատության հրապարակ»-ը Հուսիկ Արայի ժողովածուն է, որն ընդգրկում է բանաստեղծություններ, պոեմներ, էսսե։ Գիրքը նվիրված է Արցախյան շարժման 25-ամյակին։ Անկախության պարգևած ոգևորությունն ու Արցախյան պատերազմում տարած հաղթանակի բերկրանքը, բայց և՝ հիասթափություններն ու ցավը Հուսիկ Արայի նոր ժողովածուում թեպետ պարբերաբար հերթագայվում են, այնուամենայնիվ, գերական մեր երազի Հայաստանի տեսլականն է, նրա համար ապրելու, արարելու և պայքարելու հավատամքը: Բովանդակությունը Նոր Հայաստան Ազատության հրապարակ Տեսա, երկիր Այլևս բառ չես Հանուն քեզ էր Քեզ ունեմ իրականում Արա Գեղեցիկի օրինակով Մեր վրայով չես Քեզ այսպես չէինք երազել Առավոտ (պոեմ) Մարդու որդիները Ծննդյան տոներ Շարժում Կանչ Սկիզբը Արևադարձի օրեր Մենք Մեր ժամանակը Դժվար երթ Գիշերահավասար Ամենաերկար գիշեր Սահման...
Գիրքն ընդգրկում է հռոմեացի մեծ բանաստեղծ Պուբլիուս Օվիդիուս Նասոյի (մ.թ.ա. 43 – մ.թ. 17/18)՝ Հին Հռոմի երեք «կանոնական» պոետներից (նաև՝ Վերգիլիուս ու Հորացիուս) մեկի ամենահայտնի երկը՝ «Կերպարանափոխություններ» էպիկական պոեմը, լատիներեն բնագրից հայերեն առաջին ամբողջական թարգմանությամբ, ընդարձակ առաջաբանով ու մանրակրկիտ ծանոթագրություններով։ Գրական այս կոթողը, որն իր նշանակությամբ ու եվրոպական մշակույթի վրա հսկայական ազդեցությամբ համեմատելի է Հոմերոսի «Իլիական»–ի ու «Ոդիսական»–ի և Վերգիլիուսի «Էնեական»–ի հետ, հունահռոմեական առասպելների մի անսպառ շտեմարան է՝ մեծ մասամբ այնպիսի պատմությունների, որոնք ավարտվում են գործող անձի (կամ անձերի) կերպարանափոխությամբ։ Բազմաթիվ առասպելներ մեզ են հասել այս երկի շնորհիվ, իսկ շատ ուրիշները, որ կան նաև այլ աղբյուրներում, «Կերպարանափոխություններ»–ում ներկայացված են առավել...
«1920-1923! Պոեմ ոչ պրոլետարական», «Շիրակի ջրանցքը», Պոեմներ, Մանկական բանաստեղծություններ, Թարգմանություններ Գ. Մահարու բանաստեղծական ժառանգությունն ամփոփող Երկերի լիակատար ժողովածուի երրորդ հատորում ընդգրկված են միայն մեկ հրատարակությամբ լույս տեսած «1920?-1923? (Պոեմ ոչ պրոլետարական)», «Շիրակի ջրանցքը» գրքերը, ինչպես նաև այլ անտիպ և տպագրված պոեմևեր, որոնց մեծ մասն ընթերցողին է ներկայացվում առաջին անգամ: Իրենց առաջին ամփոփումն են ստացել նաև մանկական բանաստեղծությունների և թարգմանությունների շարքերը:
Կոստան Զարեանի «Սրտի ճանապարհով» ժողովածուն բովանդակում է Հայաստանում և Սփյուռքում լույս տեսած պոեմները, ինչպես նաև անտիպ երկեր: Հատորը տրամաբանական շարունակությունն է 2009 թ. հրատարակված քնարական պոեզիայի «Բառերի ոսկին» հավաքածուի. երկուսը միասին ամբողջացնում են բանաստեղծի քերթողական արվեստը:
Հովհաննես Թումանյանի պոեմներն առաջին անգամ ամբողջությամբ լույս են տեսնում առանձին գրքով: Արտատպվել են Թումանյանի «Երկերի լիակատար ժողովածուի» ակադեմիական 2-րդ հրատարակությունից [«Մարոն», «Լոռեցի Սաքոն», «Ալեք», «Մեհրի», «Մերժված օրենք», «Հառաչանք», (Հատվածներ), «Անուշ», «Դեպի անհունը», «Սասունցի Դավիթը», «Սասունցի Դավիթը» (Բ մասը), «Թմբկաբերդի առումը», «Հին կռիվը», « Հազարան բըլբուլ»]: Թումանյանի պոեմները հայ գրականության չխամրող արժեքներից են: Տպագրվել է «Լոռվա ձոր» հայրենակցական միության և «Էդիթ Պրինտ» հրատարակչության հովանավորությամբ:
Հովհաննես Թումանյանի պատմվածքները, բալլադներն ու պոեմներն առաջին անգամ ամբողջությամբ լույս են տեսնում առանձին գրքերով: Գրքերը զետեղված են գեղեցիկ և կոմպակտ տուփի մեջ:
«Ընտրանին» պատրաստվել է հայ գրականության դասական Հովհաննես Թումանյանի ծննդյան 150-ամյակի առթիվ: Այս հրատարակության նպատակն է ներկայացնել մեծ գրողի ստեղծագործության բոլոր եզրերը, ինչպես նաև՝ հարուստ գեղարվեստական ներկապնակի բոլոր գույները: Գրքում տեղ են գտել բանաստեղծություններ, քառյակներ, պոեմներ, բալլադներ, լեգենդներ, պատմվածքներ, հեքիաթներ, թարգմանություններ, փոխադրություններ, հոդվածներ, ելույթներ, հատվածներ նամակներից: «Ընտրանին» կօգնի ամենապահանջկոտ ընթերցողին՝ իսկական գրականության գնահատողին, գտնել այն, ինչ մոտ է իր մտքին ու սրտին:
«Ընտրանին» պատրաստվել է հայ գրականության դասական Հովհաննես Թումանյանի ծննդյան 150-ամյակի առթիվ: Այս հրատարակության նպատակն է ներկայացնել մեծ գրողի ստեղծագործության բոլոր եզրերը, ինչպես նաև՝ հարուստ գեղարվեստական ներկապնակի բոլոր գույները: Գրքում տեղ են գտել բանաստեղծություններ, քառյակներ, պոեմներ, բալլադներ, լեգենդներ, պատմվածքներ, հեքիաթներ, թարգմանություններ, փոխադրություններ, հոդվածներ, ելույթներ, հատվածներ նամակներից: «Ընտրանին» կօգնի ամենապահանջկոտ ընթերցողին՝ իսկական գրականության գնահատողին, գտնել այն, ինչ մոտ է իր մտքին ու սրտին:
«Համաշխարհային գրականություն» մատենաշարի շրջանակներում «Էդիթ Պրինտ» հրատարակչությունում լույս է տեսել ռուս հանճարեղ գրող Մ. Լերմոնտովի ստեղծագործությունները: Գրքում զետեղված են հեղինակի հեղափոխական ռոմանտիզմի փայլուն նմուշներ «Մծիրի» և «Դևը» պոեմները, «Դիմակահանդես» չափածո դրաման և «Մեր ժամանակի հերոսը» ռեալիստական վեպը: Լերմոնտովի հերոսները իրականության դեմ ընդվզող, ողբերգական, տառապող ու շրջապատին տառապանք պատճառող կերպարներ են: Գրքում տեղ գտած այս ստեղծագործությունները համաշխարհային գրականության նվաճումների շարքին են դասվում:
«Համաշխարհային գրականություն» մատենաշարի սույն հատորում կրկին անդրադարձել ենք ռուս մեծ գրող Ալեքսանդր Պուշկինի ստեղծագործություններին: Պուշկինի ստեղծագործությունն ընդգրկում է ռուս ժողովրդի կյանքի, պատմության և հերոսական պայքարի կարևորագույն կողմերը: Նա շատ հանճարեղ գործեր է ստեղծել հայրենական պատմությունից վերցված թեմաների հիման վրա: Դրանցից են նաև այս գրքում զետեղված «Կովկասի գերին» պոեմը, «Կապիտանի աղջիկ» վեպը: Գրքում տեղ են գտել նաև Պուշկինի հեքիաթներից երկուսը՝ «Հեքիաթ ձկնորսի և ձկան մասին» և «Հեքիաթ Սալթան թագավորի մասին»: Պուշկինի ստեղծագործություններն իրենց համամարդկային նշանակությամբ դարեր ի վեր եղել և մնում են աճող սերնդին կրթող հիանալի երկեր:
Գագիկ Բունիաթյանի «Հայոց այբուբենի թագադրումը» պոեմը մի յուրօրինակ ձոն է մեր ոսկեղենիկ այբուբենին, գովերգ՝ նրա յուրաքանչյուր տառին: Կից ձայնասկավառակում բանաստեղծությունները կարդում են Սարգիս Նաջարյանը և Արշալույս Սարգսյանը՝ հայկական ժողովրդական երաժշտության ուղեկցությամբ: Հայոց արքան որոշում է թագադրել այբուբենի տառերից ամենարժանավորին, բայց դժվարանում է կողմնորոշվել՝ թե ում: Պայքար է ծավալվում և յուրաքանչյուր տառ ներկայանում է յուրովի՝ ընդգծելով իր ուրույն տեղը հայոց քաղցրահնչյուն այբուբենում: Գեղեցիկ ավարտ ունի պոեմը. հայոց թագավորն ու թագուհին որոշում են թագադրել բոլոր տառերին, քանի որ բոլորն էլ արժանի են բաղձալի թագը կրելու: Եվ ինչպես բարի հեքիաթներում է լինում՝ նրանք յոթ օր, յոթ գիշեր քեֆ են անում և ուրախանում:
«Հովհաննես Մկրտիչ» պոեմում բանաստեղծուհին ինքնատիպ, հուզական պատկերներով ներկայացնում է Հովհաննես մարգարեի սրբազան կերպարը: Պոեմում պատկերված են հոգու և մարմնի, երկնքի ու երկրի ներդաշնակության գովերգումը և չարի անխուսափելի կործանումը:
1985-ին ԽՍՀՄ գրողների մի պատվիրակության հետ Մետաքսեն եղավ Իտալիայում: Վատիկանի թանգարաններից մեկում տեսավ Աստծո սպիտակ մարմարե արձանի մասունքներից ոտքերը: Այդ պահին մի անբացատրելի ուժ ֆիզիկապես ցնցեց նրան: Հաջորդ օրը՝ Սիրակուզա քաղաքի հյուրանոցի իր համարում հանգստանալիս, բանաստեղծուհին արժանացավ Աստծո երանելի տեսիլքին, որը և հիմք եղավ «Աստծո տեսիլք» այս բանաստեղծական պատումին: Պոեմը ներկայանում է հայերեն և անգլերեն: Անգլերեն տեքստի թարգմանիչն է Դիանա Համբարձումյանը: