Ժոզե Սարամագուի «Կայեն» վեպը Կայենի ու Աբելի մասին աստվածաշնչյան պատմության յուրաբնույթ վերարտադրումն է, որտեղ հեղինակը ներկայացնում է դեպքերի իր մեկնաբանությունը՝ անցկացնելով դրանք մարդկային զգացմունքների և բարոյական երկընտրանքների պրիզմայով: Վեպն աստվածաշնչյան պատմությունների բազմաշերտ խճանկար է, որ մարդկային էության, մեղքի և բարոյականության մասին խոր մտորումների և ներքին բանավեճերի տեղիք է տալիս: Goodreads
Վեպի հերոսները հայոց պատմության մոտ անցյալի դրվագների առանձնացմամբ և մեկնաբանությամբ բարձրացնում են մեր հասարակության համար այսօր կենսական նշանակություն ունեցող հարցեր. գլոբալիզացիա, քաղաքական երկփեղկվածություն, պատմության անբավարար իմացություն, հումանիտար մտքի ճգնաժամ, ինքնության սահմանում և ինքնանույնականացում, պետականության ընկալման ու պատշաճ գնահատման անհրաժեշտություն: Կարևորագույն խնդիրներ, որոնց քննարկումը կարող է նպաստել ներկա ճգնաժամի հաղթահարմանը, հասարակական առողջ հարաբերությունների ձևավորմանն ու պետականության ամրացմանը: Այս բարդ հարցերը հեղինակը ներկայացնում է հետաքրքրաշարժ սյուժեով, համակրելի կերպարների սրամիտ խոսքով, ուշագրավ պատմություններով ու նուրբ հումորով:
«Արթնացում» հոգեբանական թրիլերի հերոսուհին ճամփա է ընկնում հայրենի գյուղակ՝ անհետ կորած հորը գտնելու: Անդադրում որոնումների ընթացքում նա վերադառնում է անցյալ, խորամուխ լինում վաղուց մոռացված գաղտնիքների, հիշողությունների մեջ և օտարանալով բոլորից՝ «արթնանում» ու գտնում ինքն իրեն: Goodreads
Երկը ինքնատիպ և ընդգրկուն մի խորհրդածություն է անցնող ժամանակի և նրա անդավաճան վկայախոսի՝ Հիշողության մասին: Հետամուտ անանձնական ինքնակենսագրության իր վաղեմի ծրագրին՝ 2008 թ. հրատարակված իր այս վեպում, որն ընդգրկում է 1940-2008 թթ. միջև ընկած ժամանակահատվածը, Աննի Էռնոն ներկայացնում է իր ապրած «Տարիների» դիմանկարը: Քողազերծելով ժամանակակից աշխարհում հաղթարշավող հիշողության սրբագրման և մոռացության աներևույթ մեխանիզմները՝ հեղինակը դրան հակադրում է ժամանակի բազմանվագ մի արձանագրություն, որ զարմացնում է իր անողոք հետևողականությամբ: Դարաշրջանը որսացող պատկերների սրաթռիչ շրջապտույտը պարբերաբար ընդհատվում է անձնական լուսանկարների և տեսաժապավենների նկարագրությամբ: Անանուն աղբյուրից բխող հանրային հիշողության հարահոս ընթացքում աստիճանաբար ամբողջանում է անհատի ճակատագիրը: Goodreads
«Պիստոլայի սերերն ու հրաշքները» վեպը հարավաֆրիկյան լրագրող, մրցանակակիր Հիլարի Պրենդինի Տոֆֆոլիի ամենահայտնի գործն է: Ստեղծագործության մեջ խորությամբ ներկայացված են հետպատերազմյան Իտալիան, ստրկատիրական բարքերով ապրող Հարավային Աֆրիկան, այդ մշակույթների և սերունդների բախումը: Հեղինակն ընթերցողին է փոխանցում իտալացիների մշակույթը, նրանց կրքոտ սերն իտալական խոհանոցի նկատմամբ, ինչպես նաև պատանեկան առաջին մաքուր սիրո թրթիռը: Ժամանակակից ոճով գրված վեպը հարուստ Է պատմական ակնարկներով, հետաքրքիր ու զվարճալի իրադարձություններով և ընտանեկան գաղտնիքներով:
Թեպետ «Արա Գեղեցիկ և Շամիրամ» վիպասքը հեղինակն անվանել է սիրավեպ, սակայն այն հավասարապես դիտարկելի է նաև պատմավեպի ժանրային տիրույթում: Գրականագիտության մեջ այս վեպի առիթով կիրառվել է «դիցաբանական սիրավեպ» ժանրային բնորոշումը: Ըստ էության, այս վեպում Զորայր Խալափյանը մի կողմից՝ ընդարձակում է մեզ հայտնի առասպելի այսպես կոչված՝ սյուժետային սահմանները՝ փորձելով ստեղծել նոր ու ճշմարտանման առասպել, մյուս կողմից՝ վեպի բազմաթիվ կերպարներ ու իրադարձություններ հավաստի են՝ այդ կերպ առասպելի ստեղծումը վերածելով նաև պատմության գեղարվեստականացման:
Հովհաննես Երանյանի «Արչի» վեպը արտաքուստ չզուգադրվող, բայց ենթատեքստային մակարդակում բազմաթիվ զուգահեռներ երևակող երկու պատմությունների համադրություն է: Վիպական սյուժեներով խաչմերուկված երկու դարասկիզբ, որոնցից առաջինը Հայոց Մեծ եղեռնի, երկրորդը՝ 44—օրյա պատերազմի իրողություններով է գեղարվեստականացվում՝ իբրև հոգեբանության, պայքար և հաղթահարում:
Գիրքը (2001, 2004) պատմում է, որ հակված ենք բախտը հմտության հետ շփոթել, որ պատահականությունը հաճախ պատահական չի թվում: Որ իմաստ չունի արդյունավետության մասին խոսել, երբ ձու առնել-վաճառելը ձվածեղ սարքելուց հեշտ է, ինչպես նաև ատամնաբույժների և բորսայում առքուվաճառք անողների միջև հսկայական տարբերության մասին: Goodreads
«Զանգված և իշխանությունը» (1960) 20-րդ դարի ավստրիական և անգլիական գրականությունների դասական, գրող, դրամատուրգ, փիլիսոփա, հասարակագետ և մշակութաբան, Նոբելյան մրցանակի դափնեկիր Էլիաս Քանետիի (1905-1994) թերևս ամենահայտնի ստեղծագործությունն է, նրա opus magnum-ը, որի վրա հեղինակն աշխատել է շուրջ 35 տարի: Այն մի կողմից անմիջականորեն առնչվում է զանգվածների սոցիալական վարքը դիտարկող հեղինակների (Գյուստավ Լը Բոն, Խոսե Օրտեգա-ի-Գասեթ) փիլիսոփայական, մյուս կողմից Զիգմունդ Ֆրոյդի՝ զանգվածների և անձի փոխկապերը դիտարկող հոգեվերլուծական փորձի հետ: Իր մեջ միավորելով փիլիսոփային և գիտնականին (նա Վիեննայի համալսարանի փիլիսոփայության դոկտոր էր)՝ Քանետին այս գրքում, այդուհանդերձ, մնում է գրող և գեղագետ, որը հմտորեն օգտվում է պատմական, դիցաբանական, ազգագրական, հոգեբանական հարուստ նյութերից և ստեղծում...
Աշոտ Ստեփանյանի «Քաղաքը քեզ կսպասի» պատմվածքների ժողովածուն նրա առաջին գիրքն է: Այն հատկանշվում է գրողական ընդգծված անհատականությամբ, սեփական տեսակը ճանաչելու և նրան հարազատ լինելու շատ կարևոր ունակությամբ, իրականության յուրովի ընկալման և մեկնաբանման ինքնատիպ վարպետությամբ: Պատմվածքների կերպարները, իբրև կենսակերպի թիրախ ունենալով մահվան հանդեպ վերաբերմունքը, յուրովի են հաղթահարում դրան առնչվելու հոգեբանա-գոյաբանական բարդությունները:
Եվրոպական գրականության հռչակավոր նմուշների մեկը՝ «Հավաքորդը», Ջոն Ֆաուլզի առաջին հրատարակված վեպն է, որը մեծ համբավ բերեց նրան՝ համեստ դասավանդողից վերածելով լուրջ գրողի: Ձևով սա կամերային հոգեբանական թրիլեր է (թիթեռների հավաքորդ մոլագարն առևանգում է իր հավանած աղջկան՝ ապագա նկարչուհու, և փակի տակ պահում նրան՝ ասես դարձնելով իր հավաքածուի ամենակարևոր նմուշը), բայց հեղինակը սյուժետային այս հենքի վրա հմուտ ճարտարապետի պես բազմաշերտ կառույց է բարձրացրել: Հերոսների սուր անտագոնիզմը մի շարք պլաններ ունի՝ սոցիալական (դասային անհավասարություն), հոգեբանական, գրական ու մշակութաբանական (զուգորդում Շեքսպիրի «Փոթորիկ» պիեսի հետ, դատողություններ արվեստի, մասնավորապես կերպարվեստի մասին) և ընդգրկուն փիլիսոփայական ասպեկտներ: Ի լրումն՝ գիրքը գրված է մերթ մի, մերթ էլ մյուս...
Առաջին անգամ հայ ընթերցողին է ներկայացվում ավստրիացի մեծագույն գրող և մտածող Ռոբերտ Էդլեր Ֆոն Մուզիլի «Մարդն առանց հատկությունների» դարակազմիկ վեպը: Մարդկային ոգու անխոնջ ու ինքնարար ճարտարապետի, հոգիներն անդամահատող քննախույզ – գիտնականի այս մեծաշուք, «բաց» ստեղծագործությունը, մառախլապատ Մայր տաճարը, հղացված է երևակայությունից ու գիտակցությունից, հոգեբանությունից ու մետաֆիզիկայից, քաղաքակրթության ու խորհրդապաշտության շաղախից և միտված է տիեզերական համանվագի առհավական ամբողջի, կեցության առեղծվածի ճանաչողությանը, բնության ու մարդ արարածի միջև մղվող հավերժական մենամարտի մշտուղեկից չիրականացած հնարավորի որոնումներին:
Առաջին անգամ հայ ընթերցողին է ներկայացվում ավստրիացի մեծագույն գրող և մտածող Ռոբերտ Էդլեր Ֆոն Մուզիլի «Մարդն առանց հատկությունների» դարակազմիկ վեպը: Մարդկային ոգու անխոնջ ու ինքնարար ճարտարապետի, հոգիներն անդամահատող քննախույզ – գիտնականի այս մեծաշուք, «բաց» ստեղծագործությունը, մառախլապատ Մայր տաճարը, հղացված է երևակայությունից ու գիտակցությունից, հոգեբանությունից ու մետաֆիզիկայից, քաղաքակրթության ու խորհրդապաշտության շաղախից և միտված է տիեզերական համանվագի առհավական ամբողջի, կեցության առեղծվածի ճանաչողությանը, բնության ու մարդ արարածի միջև մղվող հավերժական մենամարտի մշտուղեկից չիրականացած հնարավորի որոնումներին:
Повесть, рассказы, эссе В книге автор путем тонких, психологических наблюдений, иногда с эмоциональными порывами, но всегда с объективной точки зрения, нейтральной авторской позиции описывает жизнь армянских эмигрантов на чужбине, приоткрывая завесу и развенчивая мифы. Читаешь рассказ за рассказом – и вот перед тобой целая галерея героев, оказавшихся в трудной ситуации, стоящих перед выбором, ищущих себя «в новых реалиях». Из мимолетных встреч, случайно сказанных слов, пустяковых случаев у них складываются новые отношения, где совсем другая палитра чувств и эмоций, другой накал страстей, и в этом калейдоскопе лиц и событий первостепенной задачей становится не потерять лицо.
Հայ առաքելական եկեղեցու առաջին մարտիրոսուհու՝ Ս. Սանդուխտի հոգեւոր կեանքի պատմութիւնն է գեղարվեստականացուած պատմավէպում: Դիպաշարն ընդգրկում է Հայաստանում Քրիստոնէութեան տարածումը մարտիրոսուհու եւ Թադէոս առաքեալի կողմից, եւ Սրբուհու մարտիրոսական մահը հոր՝ Սանատրուկ արքայի կողմից:
Հակոբ Հակոբյան «Ուրախության և տխրության խոսքեր» ընդհանուր խորագրով երկհատորյակի երկրորդ գիրքը բովանդակում է նկարչի՝ 2005 թվականից հետո գրած հոդվածներն ու էսսեները, ինչպես նաև հարցազրույցները, դարձյալ ընտրողաբար:
Հակոբ Հակոբյան «Ուրախության և տխրության խոսքեր» ընդհանուր խորագրով երկհատորյակի առաջին գիրքը բովանդակում է նկարչի՝ մինչև 2005 թվականը գրած հոդվածներն ու էսսեները, ինչպես նաև հարցազրույցները, ընտրողաբար:
Այս հրաշալի հավաքածուում գտիր քո սիրելի հեքիաթը և կենդանացրու: Մի քանի պարզ քայլերով ինքդ հեքիաթին մասնակից կդառնաս և մեծ բավականություն կստանաս: Դու՛ էլ մասնակից դարձիր հեքիաթին:
Այս հրաշալի հավաքածուում գտիր քո սիրելի հեքիաթը և կենդանացրու: Մի քանի պարզ քայլերով ինքդ հեքիաթին մասնակից կդառնաս և մեծ բավականություն կստանաս: Դու՛ էլ մասնակից դարձիր հեքիաթին:
Այս հրաշալի հավաքածուում գտիր քո սիրելի հեքիաթը և կենդանացրու: Մի քանի պարզ քայլերով ինքդ հեքիաթին մասնակից կդառնաս և մեծ բավականություն կստանաս: Դու՛ էլ մասնակից դարձիր հեքիաթին:
Աշխարհում առաջին նավաստին, որ գոռաց՝ «ցամա՜ք», հավանաբար Աստված ինքն էր: Արդեն հետո ցամաքում խեղդվող մարդիկ փրկության անունը «ծով» դրեցին: Եւ առաջացավ ծովի հավերժական որոնումը: Եւ հարցը՝ ինչո՞ւ էր պետք ցամաքեցնել ծովը: Պատասխանը գտնելու ճանապարհին՝ գրականության Նոբելյան մրցանակ ստացած գրողը մոռանում է բոլոր բառերը, իսկ աշխարհը նրանից նոր վեպ է սպասում: Այս վեպում իրականն ու անհավանականը հանդիպում են ծովի ափին, ու պատմությունն այս հենց անծայրածիր ծովի մասին է և ծերացած մարդու, որն ամեն օր նայում է ալիքներին, որոնք չեն բերում մահը: Goodreads
Վահագն Գրիգորյանի «Թռչունի հոգին» վիպակը անկախության շրջանի հայ գրականության դիմորոշ ստեղծագործություններից է, որում ժամանակի նշաններն ընդհանրացված են էքզիստենցիալ փախուստի գեղարվեստական իրացմամբ, կոլորիտային կերպարներով, սուր հարցադրումներով: Goodreads
Ինքնակենսագրական բնույթի այս վեպի (2002) հերոսուհին բաժանվում է տղամարդուց վեց տարի տևած հարաբերություններից հետո: Դժվար է դիմանալ բաժանմանը, բայց նրան տանջում է ոչ թե կարոտը տղամարդու հանդեպ, այլ ամենակուլ խանդը սրա կողակցի նկատմամբ: Եվ առաջանում է գրեթե կենսական անհրաժեշտություն ամեն գնով բացահայտելու մրցակցի ինքնությունը նույնիսկ սեփական բարոյական արժեքների ոչնչացման գնով: Նա բառի բուն իմաստով անծանոթուհու տիրապետության տակ է: