«Դաշնակահարուհին» վեպով Էլֆրիդե Ելինեկը հայտնի դարձավ աշխարհին: Վեպում ներկայացվում է բարդ հոգեբանությամբ մի կերպար, որի ներաշխարհում կանոնիկ կյանքի և սեռական ներքին ձգտումների բարդ հակադրությունն է: Goodreads
Գրվածքին վստահելով մանկության տարիների «անասելի տեսարանը», որ վեր Է բառերից և ձևակերպումներից՝ հեղինակն ընթերցողին Է պարզում ամոթի ծննդաբանությունը տասներկուամյա աղջկա հայացքով: Չլքելով ինքնապատումի ծիրը, որ մեզ հաղորդակից Է դարձնում գրվածքի ներկային՝ վիպակը նաև հիսունականների Ֆրանսիայի հասարակական համապատկերն Է ներկայացնում: Անողոք հետևողականությամբ քողազերծելով հասարակական մեխանիզմները, որոնց շնորհիվ կրոնը, մշակույթը, կրթությունը վերածվում են դասակարգային գերազանցության գործիքի՝ «Ամոթը» խորհրդածություն Է երկու աշխարհների գոյության և անհնարին երկխոսության շուրջ: Goodreads
«Կհանդիպենք օգոստոսին» վիպակը աշխարհահռչակ գրողի վերջին գործն է, որը նա գրել է կյանքի ուշ շրջանում, երբ արդեն մասամբ կորցրել էր հիշողությունը: Մարկեսն ինքը վիպակն արժանի չի համարել հրատարակելու, նույնիսկ ոչնչացնելու դատավճիռ է կայացրել: Սակայն որդիները հեղինակի մահից մոտ տասը տարի անց վերընթերցելով վիպակը՝ հայտնաբերել են, որ չնայած որոշ հակասություններին՝ բազմաթիվ արժանիքներ ունի, և ոչ մի այնպիսի բան չկա, որն ընթերցողին թույլ չտա վայելելու մարկեսյան ոգին. նրանք որոշել են ընթերցողի հաճույքը վեր դասել հոր դատավճռից: Վիպակի հերոսուհին ամեն տարի օգոստոսին այցելում է կղզի՝ մոր մահվան տարելիցի օրը ծաղիկներ դնելոու նրա գերեզմանին: Կղզում հայտնաբերում է մոր՝ այնտեղ թաղված լինելու գաղտնիքը և հասկանալով,...
Նոբելյան մրցանակի դափնեկիր, Զանզիբարում ծնված բրիտանացի գրող Աբդուլրազակ Գուրնայի «Դրախտը» պատմական վեպ է, որի գործողությունները տեղի են ունենում 1900-ականների սկզբին, ներկայիս Տանզանիայի տարածքում: Այն պարտքի դիմաց ստրկության վաճառված երիտասարդ աֆրիկացի տղայի հասունացման և ողբերգական սիրո պատմությունն է և միևնույն ժամանակ՝ եվրոպական գաղութատիրության կողմից Աֆրիկայի եդեմական գեղեցկության և բնիկների ավանդական կենցաղի ու մշակույթի ապականման ու կործանման պատմությունը Goodreads
Ժոզե Սարամագուի «Կայեն» վեպը Կայենի ու Աբելի մասին աստվածաշնչյան պատմության յուրաբնույթ վերարտադրումն է, որտեղ հեղինակը ներկայացնում է դեպքերի իր մեկնաբանությունը՝ անցկացնելով դրանք մարդկային զգացմունքների և բարոյական երկընտրանքների պրիզմայով: Վեպն աստվածաշնչյան պատմությունների բազմաշերտ խճանկար է, որ մարդկային էության, մեղքի և բարոյականության մասին խոր մտորումների և ներքին բանավեճերի տեղիք է տալիս: Goodreads
Երկը ինքնատիպ և ընդգրկուն մի խորհրդածություն է անցնող ժամանակի և նրա անդավաճան վկայախոսի՝ Հիշողության մասին: Հետամուտ անանձնական ինքնակենսագրության իր վաղեմի ծրագրին՝ 2008 թ. հրատարակված իր այս վեպում, որն ընդգրկում է 1940-2008 թթ. միջև ընկած ժամանակահատվածը, Աննի Էռնոն ներկայացնում է իր ապրած «Տարիների» դիմանկարը: Քողազերծելով ժամանակակից աշխարհում հաղթարշավող հիշողության սրբագրման և մոռացության աներևույթ մեխանիզմները՝ հեղինակը դրան հակադրում է ժամանակի բազմանվագ մի արձանագրություն, որ զարմացնում է իր անողոք հետևողականությամբ: Դարաշրջանը որսացող պատկերների սրաթռիչ շրջապտույտը պարբերաբար ընդհատվում է անձնական լուսանկարների և տեսաժապավենների նկարագրությամբ: Անանուն աղբյուրից բխող հանրային հիշողության հարահոս ընթացքում աստիճանաբար ամբողջանում է անհատի ճակատագիրը: Goodreads
«Զանգված և իշխանությունը» (1960) 20-րդ դարի ավստրիական և անգլիական գրականությունների դասական, գրող, դրամատուրգ, փիլիսոփա, հասարակագետ և մշակութաբան, Նոբելյան մրցանակի դափնեկիր Էլիաս Քանետիի (1905-1994) թերևս ամենահայտնի ստեղծագործությունն է, նրա opus magnum-ը, որի վրա հեղինակն աշխատել է շուրջ 35 տարի: Այն մի կողմից անմիջականորեն առնչվում է զանգվածների սոցիալական վարքը դիտարկող հեղինակների (Գյուստավ Լը Բոն, Խոսե Օրտեգա-ի-Գասեթ) փիլիսոփայական, մյուս կողմից Զիգմունդ Ֆրոյդի՝ զանգվածների և անձի փոխկապերը դիտարկող հոգեվերլուծական փորձի հետ: Իր մեջ միավորելով փիլիսոփային և գիտնականին (նա Վիեննայի համալսարանի փիլիսոփայության դոկտոր էր)՝ Քանետին այս գրքում, այդուհանդերձ, մնում է գրող և գեղագետ, որը հմտորեն օգտվում է պատմական, դիցաբանական, ազգագրական, հոգեբանական հարուստ նյութերից և ստեղծում...
Ինքնակենսագրական բնույթի այս վեպի (2002) հերոսուհին բաժանվում է տղամարդուց վեց տարի տևած հարաբերություններից հետո: Դժվար է դիմանալ բաժանմանը, բայց նրան տանջում է ոչ թե կարոտը տղամարդու հանդեպ, այլ ամենակուլ խանդը սրա կողակցի նկատմամբ: Եվ առաջանում է գրեթե կենսական անհրաժեշտություն ամեն գնով բացահայտելու մրցակցի ինքնությունը նույնիսկ սեփական բարոյական արժեքների ոչնչացման գնով: Նա բառի բուն իմաստով անծանոթուհու տիրապետության տակ է:
«Պարզապես կիրքը» (1992) ինքնակենսագրական բնույթի վեպ է ոչ այնքան սիրո, որքան սևեռվածության ու հիվանդագին սպասման մասին: Հեղինակը օտարերկրացի ամուսնացած տղամարդու հետ ունեցած իր սիրային հարաբերության պատմությունն է անում: Նրա կյանքն ու էությունը պտտվում են այդ տղամարդու շուրջ, իսկ մնացած ամեն ինչ երկրորդ պլան է մղվում: Միայն իրեն հատուկ ոճով, խիզախությամբ ու ճշգրտությամբ գրողը փաստագրում է կնոջը բնորոշ ապրումները, մտքերն ու ցանկությունները:
XVIII դարի ստրկատիրական Ամերիկայի շքեղության և անկման մեջ հյուսվել է Սյերվա Մարիայի՝ 12-ամյա մարքիզուհու տխուր պատմությունը, որը տատի միջոցով փոխանցվել է մեծանուն գրողին և դարձել վեպ: Ծնվելուց ի վեր ծնողներից մերժված փոքրիկ մարքիզուհին կատաղած շան կծոցի պատճառով ընկնում է դիվահարության կասկածի տակ, փակվում մենաստանում և իր ապրած կարճ կյանքի ընթացքում բախվում ժամանակի նախապաշամունքներին ու տգիտությանը, կրոնավորների անհասկացողությանն ու անողոքությանը, Ինկվիզիցիայի սարսափներին ու անհույս սիրո անսահման ցավին:
Նոբելյան մրցանակակիր Աբդուլրազակ Գուրնայի գրավիչ և կլանող վեպը խիստ բազմաշերտ է, իսկ շոշափվող թեմաները՝ բազմազան: Վեպի հիմնական գիծը դատապարտված, արգելված սիրո մասին երեք տարբեր պատմություններ են, որոնք սկզբում թվում է, թե իրար հետ բացարձակ կապ չունեն, սակայն ի վերջո, տասնյակ տարիների ու հազարավոր մղոնների հեռավորությունից անսպասելիորեն միահյուսվում են, հաստատելով, որ յուրաքանչյուր անհատի կյանքը այլ կյանքերի մասնիկ է, և որ ամեն ինչ փոխկապակցված է: Վեպի հերոսներն անընդհատ ստիպված են լքել՝ սիրելի կնոջը, ընտանիքը, նաև հայրենիքը: Նրանց կյանքի շրջադարձերն անմիջական կապ և կախվածություն ունեն իրենց ազգային ավանդույթներից ու մշակույթից, երկրում և աշխարհում տեղի ունեցող քաղաքական զարգացումներից: Քննարկվող կարևոր թեմաներից են գաղութացումը, փախստական...
Ջոն Մ. Քութզիի «Անարգանք» վեպը, թերևս, նրա լավագույն ստեղծագործությունն է: Վեպի՝ համալսարանի պրոֆեսոր հերոսը ուսանողուհու հետ սկանդալային պատմության պատճառով կորցնում է բառացիորեն ամեն ինչ՝ թե՛ իր աշխատանքը, թե՛ հասարակության հարգանքը։ Գլխավոր հարցն այն է՝ հանձնվել իրադարձությունների հարահոսին ու վերջնականապես կործանվե՞լ, թե՞ ուժ գտնել և ամեն ինչ սկսել զրոյից: Գիրքը Goodreads-ում
Առաջին հայացքից «մարդը և ծովը» հավերժական թեման շահարկելով, Գոլդինգի թերևս ամենից խորունկ վեպը, Ռոբինզոնի աղերսներով, մեջբերելով Պրոմեթևսի այլաբանությունը, ակնարկում է, որ անգամ նողկալի մարդն իր մեջ փորձում է կերտել Աստծուն: Իրականի և ցնորականի, ողջամտության ու խենթության, սիրո և ատելության ճամփաբաժանին լռված, Ճարպիկ Մարթինը մեկ ակնթարթ տևած վեց օրում արարում է սեփական քավարանը:
Աննի Էռնոյի «Տեղը» վիպակը, որ 1984 թվականին արժանացել է «Ռընոդո» հեղինակավոր գրական մրցանակին, խորհրդածություն է մարդկանց իրարից բաժանող սահմանների մասին՝ անընդունելիորեն պայմանական, բայց և անխուսափելի: Խորհրդածության առանցքում ընդհատված երկխոսության պատմությունն է կյանքից հեռացած հոր և դստեր միջև: 2022 թվականին Աննի Էռնոն արժանացել է Նոբելյան մրցանակի գրական վաստակի և «անձնական հիշողության» իր աննկուն վավերագրության համար:
Գերմանացի խոշոր գրող Թոմաս Մանի «Բուդենբրոոկներ» վեպը 20-րդ դարի արձակի դասական նմուշներից է։ Օգտագործելով «ընտանեկան ժամանակագրության մեթոդը»՝ հեղինակը մի ընտանիքի չորս սերունդների կյանքի նկարագրությամբ տալիս է անցած դարի Գերմանիայի սոցիալ-քաղաքական համայնապատկերը։ Ռեալիստական գրականության հարուստ փորձը գրողին հնարավորություն է ընձեռել ընտանեկան կյանքի մասնավոր դեպքերից հասնել պատմական խոշոր ընդհանրացումների։ Վիքիպեդիա
Քիչ բան է հայտնի Լատինական Ամերիկան իսպանական գաղութատիրությունից ազատագրող ամենակարկառուն առաջնորդներից մեկի՝ Սիմոն Բոլիվարի վերջին ուղևորության մասին Մագդալենա գետով, երբ ժողովրդի կողմից Ազատարար հռչակված, ռոմանտիկ, երդվյալ իդեալիստ այդ հերոսը, բազմաթիվ քաղաքական և ռազմական դավադրությունների թիրախ դառնալով, միասնական, մեծ ու հզոր Ամերիկա ստեղծելու իր երազանքը փլված տեսնելուց հետո, հիվանդ ու լքված, հավատարիմների փոքրաթիվ շքախմբի հետ որոշում է Եվրոպա մեկնել: Համադրելով պատմական հայտնի փաստերն իր վառ երևակայության հետ, դեգերելով գեներալի հիշողությունների լաբիրինթոսում՝ հեղինակը լրացնում է այդ բացը, իր անզուգական վարպետությամբ իրականությունը դարձնում առասպել, իսկ առասպելը՝ իրականություն:
«Պասկուալ Դուարտեի ընտանիքը» վեպը (1942) պատմում է Պասկուալ անունով գեղջուկի մասին, որը մահապատժից առաջ գրի է առնում իր կյանքի պատմությունը, որը սկզբից մինչև վերջ ցավոտ և սոսկալի խոստովանություն է սեփական սխալների և արյունալի գոյության մասին, որը նա ստիպված է եղել ապրել: Մարդն ի սկզբանե չա՞ր է ծնվում, թե՞ հասարակությունն է նրան այդպիսին դարձնում, ահա Պասկուալի միակ հարցը, որին ընթերցողը պետք է պատասխանի՝ ի վերջո նա զո՞հ է, թե՞ մարդասպան: Գրաքննադատներից շատերի կարծիքով՝ այս վեպը Իսպանիան ներսից պառակտող հիմնախնդիրների այլաբանական պատկերումն է, և ուրեմն, Պասկուալ Դուարտեի ընտանիքի միջոցով Կամիլո Խոսե Սելան բացահայտում, քննադատում է հետպատերազմյան տարիների ապականված Իսպանիան:
«Ցերեկային տուն, գիշերային տուն»-ը (1998)՝ Օլգա Տոկարչուկի նշանավոր գործերից մեկը, նրա բնորոշմամբ «վեպ աստեղատուն» է՝ տարաբնույթ պատումներից բաղադրված համաստեղություն, որն արտացոլում է Սուդետների (Ստորին Սիլեզիա) այն երկրամասի անցյալն ու ներկան, որի գյուղերից մեկում հեղինակը տուն ունի: Տոկարչուկի ստեղծագործական աշխարհի վրա իր դրոշմը թողած այս բազմամշակութային տարածքը պատմության ընթացքում եղել է տարբեր երկրների կազմում, մինչև որ 1945-ից հետո բաժանվել է Գերմանիայի, Չեխիայի և Լեհաստանի միջև: Լեհ գրողը պոստմոդեռնիստական ոգով ստեղծված իր բազմակողմանի գրքում հարադրել է այլևայլ ոճեր ու ժանրեր, գեղարվեստական հորինվածքը կապակցել էսսեիստիկայի հետ, պոետիզմը՝ փիլիսոփայության, իրական կյանքը՝ երազների, իսկ առօրեականությունն ու դիցականությունն այնպես հմտորեն է միահյուսել, որ մանրուքներն անգամ համապարփակ...
«Ինձ պաշարեցին ջրերը մինչև հոգիս» վեպը ճապոնացի հանրահայտ գրող, Նոբելյան մրցանակի դափնեկիր Կենձաբուրո Օեի ամենահայտնի գործն է: Առանցքում մարդու և հասարակության, մեծահասակների և երեխաների հարաբերություններն են, իսկ վերնագիրը մեջբերում է Աստվածաշնչի Հովնանի գրքից: Այդ կերպ գրողը վեպի տարածություն է բերում քրիստոնեության ճապոնական ավանդույթները, որոնք վեպում պատկերվում են չափազանց սուր և ցնցող նրբերանգներով:
Ֆրանսիացի վիպասան Ֆրանսուա Մորիակը «Իժերի կծիկը» վեպը գրել է 1932 թ.: Այն 68-ամյա փաստաբանի մասին է, որը կյանքի մայրամուտին որոշում է օրագրության ձևով կնոջը թողնել նրա հետ 50 տարի համատեղ կյանքում զգացած մարդկային ծանր ապրումները: Աշխատանքային փայլուն կարիերա արած, մեծ հարստություն դիզած մարդը միայնակ ու անտեսված է սեփական ընտանիքում: Նա շրջապատի վերաբերմունքից դարձել է անհաղորդ ու դաժան ընտանիքի հանդեպ: Նրա սիրտը կծկվել՝ իժերի կծիկի է վերածվել…
Պետեր Հանդքեի «Մեծ Անկում» գիրքը դերասանի կյանքի մեկ օրվա պատմությունն է: Նա առավոտյան մեկնում է երկար ուղևորության և դադար առնում միայն ուշ գիշերին: Ուղին սկիզբ է առնում ծայրամասից և «անտառի միջով» տանում դեպի կենտրոնը մեծ քաղաքի, որում հեշտությամբ ճանաչվում է Փարիզը, և, հետևաբար, վերադարձնում է նրան դեպի քաղաքակրթություն: Ուխտագնացության (կամ գուցե Խաչակրաց արշավանքի) այս ընթացքը հերոսին օգնում է տեսնել չարի արմատը նոր լույսի տակ: Դեկորացիաների հարափոփոխ կախարդանքը չարաշահում է ընթերցողի համբերությունը, որը սովոր չէ երկար տարածության վազքին, սակայն աներկբա է՝ «անհամբերությունը գոյի ոչնչացումն է»: Գերմանական մամուլում այս գործը յուրօրինակ բնորոշում է ստացել՝ «Մարդատյացների «Հայր մեր»-ը… Հանդքեն, ըստ էության, ներկայացնում է...
1967 թվականի սեպտեմբերի 5-ին՝ երեքշաբթի, ժամացույցը կանգ առավ 13:30 րոպեի վրա. Մարիո Վարգաս Լյոսայի և Գաբրիել Գարսիա Մարկեսի միջև երկխոսությունը սկսվեց, բայց նախատեսվածից ավելի երկար տևեց, և քանի որ թեման սպառված չէր, որոշեցին ավարտին հասցնել երկրորդ հանդիպմանը՝ երկու օր անց: «Ես գրում եմ, որպեսզի իմ ընկերներն ինձ ավելի շատ սիրեն»,- ասում է Մարկեսը: Այսինքն՝ գրում ենք, որպեսզի մեզ ավելի քիչ մենակ զգանք և շատ ընկերներ ունենանք: Որպեսզի կարողանանք խոսել այն ամենի մասին, որոնց մասին, երբ բարձրաձայնում ենք, այլևս առաջվանը չեն:
«Երկրորդ սուրը» Նոբելյան մրցանակը ստանալուց հետո Պետեր Հանդքեի գրած առաջին ստեղծագործությունն է: Վեպի մետաֆորիկ պատկերներում ու գրեթե անորսալի այլուզիաներում կռահվում են հեղինակի մտքերի ու տրամադրությունների արձագանքները: Ի՞նչ է անարդարությունը, և ի՞նչ է վրեժը: Ո՞րն է պատմության իրական կարևորությունը: Վեպը հոգևոր ճամփորդություն է և շրջակա աշխարհի պոետիկ հայեցում:
Ալբեր Կամյուի «Ընդվզող մարդը» փիլիսոփայական էսսեն մարդու էության բացահայտման փորձ է, որ խաղարկվում է հավերժի ու պատմական ժամանակի հանդիպադրման կիզակետում, երկրակենցաղ մարդկությանը մշտուղեկից հասարակական- քաղաքական վայրիվերումների, քաղաքակրթությունների ու դարաշրջանների շռնդալից հերթափոխի բեկումնային հանգուցակետերում: Էսսեն նաև հուսահատ ճիչ է՝ մարդկության ապագայի հոռետեսիլքին ընդելուզված: Նրանում ոգեկոչված գաղափարները ձայնակցում են իր մեծ նախորդների ու ժամանակակիցների, ինչու ոչ՝ նաև հաջորդների արծարծած մտահոգություններին: Կամյուն «Ընդվզող մարդը» սկսել է գրել 1950 թվականի փետրվարին։ Մեկ տարի անց՝ 1951 թվականի մարտին, գրքի հիմնական մասը լրացել է։ Առանձին գլուխներ` Նիցշեի և Լոտրեմոնի մասին, տպագրվել են ամսագրերում` մինչ գիրքը լույս տեսնելը։ «Ընդվզող մարդը» հրատարակվել է 1951 թվականին ՝ Գալիմար հրատարակչությունում։...
